Galeano'dan Haiti ve "uygar batı" üzerine tarih dersi

Uruguayli tarihçi ve yazar Eduardo Galeano’nun 28 Eylül 2011’de Uruguay’in baskenti Montevideo’da gerçeklestirilen Haiti konulu forumda yaptigi konusmayi yayinliyoruz.*

Istediginiz ansiklopediye bakin. Amerika kitasinda bagimsizligini kazanan ilk ülke hangisiydi diye sorun. Hep ayni yaniti bulacaksiniz: Amerika Birlesik Devletleri. Halbuki Amerika Birlesik Devletleri bagimsizligini ilan ettigi sirada topraklarinda bir yüz yil daha köle kalmaya devam edecek 650 bin köle yasiyordu ve ilk anayasada siyah bir bireyin, beyaz bir bireyin ancak beste üçüne denk oldugu hükme baglanmisti.

Ve eger herhangi bir ansiklopediye bakip köleligi kaldiran ilk ülkenin hangisi oldugunu sorarsaniz daima ayni cevabi bulursunuz: Ingiltere. Oysa ki köleligi kaldiran ilk ülke Ingiltere degil, bu onurun ceremesini hala çekmekte olan Haiti’dir.

Haiti’nin siyah köleleri Napolyon Bonapart’in sanli ordularini yenilgiye ugratti ve Avrupa yasadigi bu büyük utanç nedeniyle onlari asla affetmedi. Haiti, bagimsizligi nedeniyle suçlu yerine konularak Fransa’ya yüz elli yil boyunca devasa bir tazminat ödemek zorunda kaldi ama bu bile yeterli olmadi. O büyük küstahlik bugün bile dünyanin beyaz efendilerinin agrina gitmeye devam ediyor.

* * *

Bütün bunlar hakkinda ya pek az sey biliyor ya da hiçbir sey bilmiyoruz.

Haiti görünmez bir ülke.

Ülke ancak 200 binin üzerinde Haitili’nin ölümüne yol açan depremden sonra ünlendi. Ülke, haber medyasinin ön sayfalarinda ancak yasanan trajedi sonrasinda kisaca yer kaplar oldu.

Haiti, ne atik malzemeleri büyücü misali güzellige çevirmeyi basaran yetenekli sanatçilariyla, ne de kölecilige ve kolonyal boyunduruga karsi verdigi savasimdaki tarihi kahramanliklariyla meshurdur.

Sagir kulaklar duyabilsin diye bir kez daha yinelemekte fayda var: Amerika’nin bagimsizliginin temelini atan ve dünyada köleciligi bozguna ugratan ilk ülkedir Haiti.

Içine düstügü güçlükler nedeniyle dile düsmekten çok daha fazlasini hak ediyor.

* * *

Su an benim ülkeminki dahil olmak üzere muhtelif ülke ordularinin isgali altinda Haiti. Peki bu askeri isgal nasil gerekçelendirildi? Haiti’nin uluslararasi güvenligi tehdit ettigi iddiasiyla...

Bunda yeni bir sey yok.

Haiti örnegi 19. yüzyil boyunca, hala kölelik düzenini sürdüren ülkelerin güvenligi için tehdit olusturdu. Thomas Jefferson’in da dedigi gibi, isyan musibetinin kaynagi Haiti’ydi. Örnegin Kuzey Carolina’daki yasalar, gemisi limana yanasan herhangi siyah denizcinin kölecilik karsiti salgini yayabilecegi tehdidiyle hapse konmasina cevaz veriyordu. Ve Brezilya’da söz konusu salgin Haiticilik diye adlandiriliyordu.

Haiti, 20. yüzyilda da güvenli olmadigi gerekçesiyle yabanci alacaklilarinin deniz kuvvetlerince isgal edildi. Isgalciler gümrüklerin yönetimine el koydular ve Ulusal Banka’yi New York’taki City Bank’a devrettiler. Ve bir kez adaya adim attilar mi orada tam 19 yil kaldilar.

* * *

Dominik Cumhuriyeti ile Haiti arasinda bulunan geçit El Mal Paso [Belali Geçit] adiyla bilinir.

Belki de bu isim bir uyari isaretidir: siyah dünyaya, kara büyüye, cadiliga dogru yol aliyorsunuz...

Köleler tarafindan Afrika’dan tasinan ve Haiti’de ulusallasan Vudu dini, bir din olarak adlandirilmayi bir türlü hak etmemektedir. Uygar dünyanin bakis açisina göre Vudu karadir, cehallettir, geriliktir, saf batil inançtir. Katolik Kilisesi’nin inananlari arasinda kutsal azizlerin tirnaklarini ve Cebrail’in kanatlarini satmak gayet yaygin bir teamülken ayni kilise, hakkinda kimsenin fikir sahibi olmadigi bu batil inanci 1845, 1860, 1896, 1915 ve 1942 yillarinda yasaklamistir.

Ancak son yillarda Haiti’deki batil itikada karsi savas açma misyonunu evanjelik protestan tarikatler devralmistir. Bu tarikatler binalarinda 13. kata, uçaklarinda 13. koltuk sirasina yer vermeyen ve tanrinin dünyayi bir haftada yarattigina inanan uygar hiristiyanlarin yasadigi Amerika Birlesik Devletleri’nden gelmektedir.

Ayni ülkede yasayan evanjelik vaiz Pat Robertson, 2010 yilinda gerçeklesen deprem hakkinda bir televizyon açiklamasi yapti. Söz konusu ruh çobani, siyah Haitili’lerin Fransa’dan bagimsizliklarini, Haiti cangillarinin derinliklerindeki seytandan yardim almalarini saglayan bir Vudu töreni sayesinde kazandiklarini vahiy etti. Onlara özgürlüklerini kazandiran seytan simdi bu depremle faturasini yolluyordu.

* * *

Yabanci askerler Haiti’de daha ne kadar kalacak? Oraya istikrar kazandirmaya ve yardim etmeye gittiler; ama zaten yedi senedir oradalardi ve onlari istemeyen bu ülkeyi yardimsiz birakmak ve istikrarsizlastirmaktan baska bir sey yapmamislardi.

Haiti’nin askeri isgali Birlesmis Milletler’e yilda 800 milyon dolara mal oluyor.

Birlesmis Milletler o fonlari teknik isbirligi ve sosyal dayanisma için kullanmis olsaydi, Haiti yaratici enerjisini gelistirmek için kuvvetli bir destek almis olacakti. Ve bu sayede kendini, tecavüz etmeye, cinayet islemeye ve ölümcül hastaliklar saçmaya pek yatkin silahli kurtaricilarindan kurtarabilirdi.

Haiti’nin artik topraklarina gelinip felaketlerinin kat kat artirilmasina ihtiyaci yok. Kimsenin hayirseverligine de ihtiyaci bulunmuyor. Eski bir Afrika atasözünde büyük isabetle belirtildigi gibi veren el, alan elden daima üstündür.

Ancak Haiti’nin, Uluslararasi Para Fonu, Dünya Bankasi ve diger hayirsever kurumlar tarafindan yerle bir edilen gida egemenligini yeniden tesis edebilmek için dayanismaya, doktora, okula, hastaneye, gerçek isbirligine ihtiyaci büyük.

Biz Latin Amerikali’lar için dayanisma bir sükran borcudur: 1804 yilinda gerçeklestirdigi o bulasici eylemle bizlere özgürlügün kapilarini açtigi için bu ufacik muazzam ulusa tesekkür etmenin en iyi yolu dayanisma olacaktir.

* Çevirinin yapildigi kaynak: lo-de-alla.org