Bu Müzik Kaç Lira Biliyor musun?

20 yillik bir restoranin isletmecisi Engin Aydogan, restoranda radyo çaldigi için polis tarafindan ifadeye çagrildi ve isletmesinde müzik yayini yapmak için izin almasi gerektigini ancak gelen ceza sonucunda ögrendi.

Aydogan, "Kanunu bilmemek elbette mazeret olamaz ancak bizim basimiza gelen bir bilgi eksikliginin sonucu ve bunun giderilmesi gerekiyor" diyor.

"Görevliler birkaç gün boyunca müsteri olarak restorana gelip çalan müzigin kaydini almislar. Daha sonra polisle gelip tutanak tuttular; ifade vermek için karakola çagrildik. Bilgimiz olsaydi gereken izni alirdik. Keske bu konuda daha etkin bir bilgilendirme çalismasi yapilsa."

Yemek müziginiz lisansli mi?

Armada Restoranin isletmecisi Engin Aydogan'in bilgi eksikligi nedeniyle karsi karsiya kaldigi bu durum hayli yaygin. Birçok isletme, kuaför, kahve, çay bahçesi, spor salonu mekânlarinda müzik çalmak için izin almalari gerektigini bilmiyor.

Elbette bazilari da, Müzik Yapimcilari Meslek Birligi (Mü-Yap) Genel Sekreteri Ahmet Asena'nin bianet'e anlattigi gibi bilgileri olsa dahi "yakalanana kadar" bu ücreti ödememe yolunu seçiyor.

Bilmeyenler için bu konuya isik tutmakta fayda var. bianet, telif haklari ve fikri mülkiyetle ilgili merak edilen tüm sorulari Mü-Yap Genel Sekreteri Ahmet Asena'ya sordu.

* Neden izin alinmali? Dünyada uluslararasi sözlesmeler isiginda fikri mülkiyet diye bir kavram var. Bu fikri mülkiyet kavrami yaratilan ürünler için geçerli; müzik, heykel, sinema, kitap gibi genis bir yelpazeyi kapsiyor. Bu ürünleri kullanmak için izin almak zorundasiniz çünkü bunlari ortaya çikaranlar, hayatlarini bu ürünlerden kazandiklari gelirlerle sürdürüyor. Bu yüzden bunlari kullanmanin mali bir karsiligi var.

*Izinler kimden aliniyor? Konu müzik oldugunda izinleri teker teker almaniza imkân yok. Türkiye piyasasina bir yilda bes bin-alti bin albüm giriyor. 10'ar adetten olsa 50 bin sarki eder. Bestecisini, söz yazarini da dâhil edersek 100 bin kisiden izin alamazsiniz. Onun için bütün dünyada kolektif bir mekanizma var. O kolektif mekanizma Türkiye'de Mü-Yap, Müzik Yorumculari Meslek Birligi (MÜYORBIR) gibi yerlerdir.

* Kimler bu izinleri almak zorunda? Dogrudan kar edip etmemesinden bagimsiz olarak bu müzikleri, kamuya açik alanlarda kullanan herkes bu izinleri almak zorunda. Buna lisansli müzik diyoruz. Örnegin siz bir CD aldiniz, özel olarak dinliyorsunuz ya da arkadasinizin 150 kisilik dogum günü partisinde dinliyorsunuz, bahçede çaliyor. Para ödemek zorunda misiniz? Hayir degilsiniz. Çünkü dinlediginiz yer kisisel bir parti. Ama evinizin bahçesini çay bahçesi haline getirirseniz, o çay bahçesine 150 kisi degil, iki kisi bile gelse siz orada o CD'yi çalmak için gerekli lisansi almak zorundasiniz. Türkiye'de mevzuat açisindan baktigimizda asagi yukari tüm isletmelerin, yayin kuruluslarinin, radyolarin, televizyonlarin bu izinleri almasi gerekiyor.

* Müzik kanallari için de izin almak gerekli mi? Evet. Radyoyla müzik kanallari arasinda bu açidan fark yok. Kral TV' televizyondan yayin yapiyor diye lisans konusundaki uygulama degismiyor.

* Izin almak, para ödemek mi demek? Bu izinler ücretli olarak veriliyor. Is yerinin türüne, büyüklügüne, bulundugu bölgeye göre degisen bir tarife yapisi var. Hak sahipleri adina hareket eden meslek birlikleri de bu izni verebiliyor; bunun karsiliginda da bir bedel talep ediyorlar.

* Alinan para hak sahiplerine nasil gidiyor? Ücret, her meslek birliginin kendi dagitim yönetmeliklerine göre dagitilir. Bu dagitim yönetmelikleri Kültür ve Turizm Bakanligi tarafindan denetimden geçirilir. Üyelerin oy kullandigi genel kurullarda uluslararasi standartlara uygun olarak paranin nasil dagitilacagi karara baglanir.

* Lisans almadan müzik yayini yapanlara uygulanan ceza ne? Iki tür ceza var. Cezai yaptirimi iki ila bes yil arasinda degisen hapis cezasi ve para cezasi. Hak sahibi adina, normalde yapilacak ödemenin üç katina kadar tazminat davasi açilabiliyor. Diyelim ki restoran ayda 100 lira ödeyecekken yasal prosedür uygulanirsa bu para alti bine kadar çikabiliyor. Bunun yaninda daha sonra ödeyecegi aylik para da 300 liraya çikabiliyor.

* Izin almak için ortalama ne kadar ödeniyor? Degisiyor. Aylik 100 liranin altinda ödeyecek yerler de var, üzerinde de. Bazen kampanyalar oluyor: iki yil önce Beyoglu'nda yapilan bir kampanya çerçevesinde lisans bedelleri günde bir liradan basliyordu.

* Isletme sahiplerine yeterli bilgilendirmenin yapilmadigi dogru mu? 2001'den beri bu konuda çok çalisma yapildi. Basin kampanyalari yapildi, davalar açildi. Bunun yaninda isletmelerin de dernekleri var. Onlarla bilgilendirme toplantilari yapiyoruz. Esnaf odalari ile ticaret odalari ile bir dizi çalisma sürdürüyoruz. Arada "bilmiyordum" diyenler çikabilir ama bunun disinda tespit yapincaya kadar izni almamak için direnenler de oluyor.

* Bu yil lisans ödemeyen kaç mekân tespit edildi? Bu yil Istanbul çapinca iki bin tespit yapacagiz Türkiye çapinda 100 bin tespit yapacagiz.

* Tespit yönteminiz nedir? Tek tek yerler, sokaklar tespit edilir Sokaklar gezilir, adresler izlenir. Ikinci defa gidilir ve adresler dogrulanir. Sonra bir eleme yapilir; mesela manavda müzik çaliyor diye ceza kesilmez. Daha ziyade müzigi agirlikli olarak kullanan gece kulübü, restoran, bar, cafe gibi mekânlar üzerinde durulur.