Ulusalcı mı Marksist mi?

Hakkinda, 'ulusalci miydi, darbeci mi', sonunda 'sadece bir pop kültür ikonu oldu' seklinde tartismalar yapilirken,Deniz Gezmis'i yakin arkadasi Bozkurt Nuhoglu'na sorduk.

 

Aslinda,önce biraz Bozkurt Nuhoglu'nu hatirlayalim.

 

Nuhoglu,1960 ögrenci hareketinin içinde yer almis, kendi deyimiyle 'uzun ögrencilik' yaptigi için de 68 Hareketi'nde bir nevi abi-önder olarak ön saflarda yer almisti.

 

1968'in 'dünyayi degistirecegine' inanan delikanlilarindan...

 

Kamuoyunun dikkatini birkaç yil önce ünlü sagci-mafya Abdullah Çatli'nin avukatligini yaptigi gerekçesiyle çekti,yeniden.

 

Simdilerde Ergenekon Davasi saniklarindan Emin Gürses'in avukati.

 

Çatli meselesinde kendince gerekçeleri olsa da aslinda pisman oldugunu itiraf ediyor.

 

ABD eski Baskani Bush'a ayakkabi firlatan Irakli gazeteci Muntazar El Zeydi'nin savunmasini üstlenmek için de girisimde bulunmus; yani hala siki bir Amerikan karsiti.

 

Hatta 19 Mayis'ta Büyük Ortadogu Projesi BOP'a karsi,Halklarin Ortadogu Projesi HOP'un kurulusunu ilan edecek; yani hala siki bir eylemci.

 

Nuhoglu ile yakin arkadasi Deniz Gezmis'in 'ulusalci'ligini, temsil ettigi degerleri,bir pop kültür figürüne dönüsmesini konustuk.

 

O günleri anarken çogunlukla parlayan gözleri ara ara nemlense de eylemci ruhunu kaybetmeyen Nuhoglu,Deniz Gezmis'i anlatirken siirler okudu,geçmisin muhasebesini yapti ve bugünü degerlendirdi...

 

Deniz Gezmis'le arkadasliginizin derecesi neydi?

 

Dostlugumuz,arkadasligin hatta devrimci yoldasligin ötesinde bir konumdaydi.Sonra tabii 70'te yollarimiz ayrildi.Deniz,silahli mücadeleyi seçti.Ben buna o gün de inanmiyordum,bugün de inanmiyorum.Her siddet kendinden daha büyük bir siddeti davet eder.Asil olan kitlelerle bütünlesmek, kitlesel baskaldiriyi örgütlemektir.

 

Anlatamadiniz mi ona bunlari?

 

1971'de Türkiye Milli Gençlik Teskilati baskaniydim.Ocak ayiydi,Ankara'ya gittigimde ODTÜ'ye ugrayip onu ziyaret ettim.Yaklasik 16 saat konustuk.Silahli mücadeleden vazgeçirmeye,bu yolun çikmaz oldugunu anlatmaya çalistim ama basaramadim.Bir hafta sonra Is Bankasi Emek subesini soydu, ardindan da zaten THKO (Türkiye Halk Kurtulus Ordusu)'nun kurulus bildirisini yayinladilar.

 

40 YIL FAZLA YASADIM DA NE OLDU?

 

Ne konustunuz 16 saat boyunca?

 

Silahli mücadelenin Türkiye'de basari sansi olmadigini anlatmaya çalistim.O da aksini savundu sonuna kadar...Onu ikna etmek için 'Peki, ben sana neden katilmiyorum,senden daha mi yüreksizim?' dedim. 'Hayir' dedi.Söyledigi en önemli sey bence su: 'Benim için legal mücadele sansi ortadan kalkti.Disarida gezemem,beni nasil olsa öldürecekler.Ama senin o sartlarin var,sen devam et.Bir sene sonra dagda kurtarilmis bölge yaptigimiz zaman,seni orada törenle karsilayacagiz'dedi.Deniz,kisa ömrünün büyük bölümünü hapiste geçirdi.Çocugun,legal politika imkanlarini ortadan kaldirdilar.O da bir çikmaz yola girince 'Çözüm,silahli mücadeledir' dedi.Bugün 'keske ben de onlara katilsaymisim' diyorum.Bu kadar rezillikleri görmezdim.Ne oldu 40 sene fazla yasadim da? Içimde bir sey yapamamanin hüznünü tasiyorum.Sartlar çikmaz yola girmisti diyorsunuz ama abisi geçtigimiz aylarda,Süleyman Demirel tarafindan Deniz'e yurtdisinda burs önerildigini söyledi.Eylemlerine son verip yurtdisina çikmayi kabul ederse hakkinda dava açilmayacakmis.Öyle bir mesajin Demirel'den gelmis olduguna inanmiyorum. Böyle bir teklif gelseydi ben de bilirdim.Bütün bu olaylarin zaten müsebbibi Demirel'dir...Abisi,ilkesiz bir adam...Deniz'e yakismayan bir tavir içinde oldu her zaman.

 

Ulusalci olduguna dair tartismalar yapiliyor.Sizce ulusalci miydi?

 

Ulusalciligin ne oldugunu anlayalim önce.Ben Kemalist-sosyalistim.Çünkü Kemalizm'i kavramadan sosyalist olamazsiniz.Kemalizm'in özü; tam bagimsizliktir,aydinlanmadir,pozitif ilimlere bagliliktir.Bir devrimci, bagimsizliktan yana olmadan nasil devrimci olabilir?Deniz, hem ulusalcidir hem de sosyalisttir ve bu birbiriyle çelisen bir sey degildir.Etkilendigi insanlar Che Guevara,Mao Zedung ve Mustafa Kemal'dir.Geçen 100 yilin bütün bagimsizlik savaslarina komünistler önderlik yapti,hepsi de ulusalciydi. Hiçbiri isbirlikçi degildi.Medya nedense bir kavram kargasasi yaratiyor.Bazi bilgisiz sosyalistler de Kemalizm'e karsi çikmayi bir sey zannediyor.Taraf Gazetesi'nde,görüstügü rütbeli bir subay oldugu, silahlari ondan aldigi yazildi...O dönem askerlerle görüsmek dogaldi.Zaten pesimizi birakmiyorlardi.Bir bölümüyle arkadastik.O dönem darbeler sürecidir.Bir darbe önlenirdi,bir baskasi çikardi.Deniz'in de askerlerle görüsmüslügü vardir.Önemli eylemlerinden biri Samsun-Ankara Mustafa Kemal Yürüyüsü...

 

Önderlerinden biri oldugunuz o yürüyüs ne amaçla yapildi?

 

Üniversite gençligi,1960 deneyimini yasamasaydi,1968 de olmazdi.60'tan sonra Türkiye'de uzun süre sagirlar diyalogu yasandi.Iktidar ne denirse densin kulak asmiyordu.Istanbul Üniversitesi'ni bu nedenle isgal ettik 12 Haziran 1968'de...Egemenlere bir mesaj vermek için.Uyardik onlari.Bir faydasi olmadi, dedik ki Samsun'dan Ankara'ya yürüyelim ve böyle bir tepki verelim.Bu da uyariydi.

 

Sizce Deniz Gezmis Marksist miydi?

 

Olabildigince Marksist'ti.Ne kadar imkani oldu da Marks'i okudu ki...

 

BIZIM DEVRIMCILER UCUZCU O dönem,hareketin içinde olanlarin ideolojik altyapilari saglam degil miydi?

 

Evet, degildi.Biz üniversiteye cahil geldik.Kemalizm'i de bilmiyorduk.Dogan Avcioglu ögretti,Nazim Hikmet ögretti...Ama simdikiler bizden daha cahil.Kaldi ki devrimci olmak için Marksolog olmaya gerek yok...Sinif bilinci yeter.Marksist degil,duyarli olmak lazim.Bizim devrimciler biraz ucuzcu.Cebine bir tabanca koyan devrimci oluyor.Deniz biliyor muydu bunlari? Biliyordu,bilinçliydi.O kendini Türkiye halkina adamis bir figürdü.Asla vazgeçmezdi.Kendini ölüme hazirliyordu...

 

Peki, silahli mücadeleye sevk eden neydi onu?

 

Içinde bulundugu çikmaz...

 

Che'nin bir sözü var 'Bir ülkede kagit üzerinde bile bir anayasa varsa,o ülkede gerilla savasi basariya ulasamaz.' Bu söz beni çok etkilemisti.Deniz'e bunlari anlatarak nasihatler ettim.Zaten o dönemde belli bir özgürlük de vardi.'Morrison Süleyman,yolculuk ne zaman' diye sokaklarda bagiriyorduk,aksam da kursuna dizilmiyorduk.Gösteri yürüyüsleri yasasini belki 100 kere ihlal ettim,yargilandim,serbest birakildim.Hiçbirinden de mahkum olmadim.Hukuk da vardi.Demokratik bir denge vardi o zaman.

 

Bu demokratik dengeye ragmen 'hareket kabiliyeti kalmadigi için daga çikti' diyorsunuz ama o kadar dar bir kadroyla hayal ettiklerini yapmasi mümkün mü?

 

Fazlaca hayalperest,romantik bir tavir degil mi?

 

Romantik olmayinca insan,niye devrimci olsun ki?

 

Her devrimci romantik ve duygusaldir.Deniz de romantikti.Bence,'bu halk için nasil fedakarlik yapilir'i gelecek nesillere örneklemek için de bu hareketi yaptilar.Mustafa Kemal de romantik degil mi? Yasasaydi...Simdi tekrar daga çikardi.Surada,yanimizda oturuyor olsaydi,'Birak abi ani anlatmayi, hatira yazmayi,hadi örgütlenelim,çikalim' derdi.

 

Asildiklari haberini aldiginizda ne yaptiniz?

 

Hapisteydim.Davutpasa'daydik...Derin bir teessür ve üzüntü.Yapacagin hiçbir sey yok.68 HAREKETI BIR ORKESTRADIR Türkiye'de 68 kusaginin su anda bulundugu durum çok tartismali.Kimi ulusalci,kimi AB'ci olmakla suçluyor birbirini.Avrupa'daki 68 kusagiysa daha çok yesil partilerde siyaset yapiyor...

 

O yillari yasarken dünyadaki diger 68'lilerle etkilesimde bulundunuz mu?

 

Bizim Avrupali delikanlilardan ögrenecegimiz hiçbir sey yoktu.Kendi tarihimiz bize örnek.Biz 60 ihtilalini yapmisiz.Jön-Türk diye bir gelenek var Türkiye'de.Mesruiyeti ilan etmis,Ittihat ve Terakki var.Bizim geleneklerimiz,deneyimlerimiz Avrupa'dan kat be kat fazla.Avrupali gençlerin gündemiyle bizim gündemimiz farkliydi.Onlar da dünyayi degistirebileceklerine inaniyordu.Siz de...Evet,amaç ortakti, daha güzel bir dünya için baris,demokrasi...68'liler kendi aralarinda bölünmüs durumda...Dogaldir, çünkü sol,elestiri ve özelestiri üzerine kurulu.O dönemde de çok fraksiyon vardi.Gündemi genis tuttuk; temel amaç emperyalizme karsi olmakti.Bunun için de her fraksiyon kendini orada ifade edebildi.68 Hareketi bir orkestradir,içinde her çesit enstrümanin çaldigi bir orkestra...Küstah ve sakaci Olaganüstü dik basli,küstah denebilecek kadar ve olaganüstü sakaci bir adamdi.Bir gün Sultanahmet'te tutukluyuz; Demirel'in bir bakanini yuhalamaktan.Bir lümpenle arkadaslik kurdu.Asagilik bir adam,tecavüzden tutuklanmis.Sinirlendim, 'neden bu pis herifle konusuyorsun' dedim.'Elleme abi,onu örgütlüyorum' dedi.Sonra bir gün,lümpen beni çevirdi; 'abi seninle bir sey konusacagim.' Çekildik bir kenara.'Bu Deniz bana ilginç bir öneride bulundu, aklima yatti' dedi. 'Nedir?' dedim.Dedi ki; 'Bir Amerikan savas gemisi kaçiracagiz...Ama kafama bir sey takildi,bu gemiyi kime satacagiz?'

 

 

(Aksam)