KAYIT ÜCRETİ YASADIŞI

KAYIT ÜCRETI YASADISI

Adnan Menderes Üniversitesi ve Akdeniz Üniversitesi’nde okuyan iki ögrencinin kayit ücretine karsi yürüttükleri hukuki mücadele ögrencilerin lehine sonuçlandi ve kayit ücretinin “kanunsuz” olduguna hükmedildi. Simdi bu kararlarin kayit ücretinin tarihe karismasini saglayip saglamayacagi merak ediliyor.

Bugünlerde üniversite adayi yüz binlerce genç egitim hayatlarinin önemli bir asamasi için tercih yapiyor. Yaklasik bir ay sonra üniversiteye kayit yaptirmaya hak kazandiklarinda bir dizi önemli sorunla karsi karsiya kalacaklar. Bunlardan biri üniversite egitiminin parali hale gelmesiyle birlikte özellikle yoksul ögrenciler için büyük sorun yaratan harçlar. Harç ücretleri ögrencileri ve velilerini kara kara düsündürürken, son yillarda harçlara ek olarak bazi üniversitelerde harç ücretlerine yaklasan kayit ücretleri de el yakmaya basladi.

Her bir üniversite tarafindan belirlenmekle birlikte genellikle 50 TL ile 200 TL arasinda degisen kayit ücretlerine karsi harekete geçen iki ögrencinin itirazlarini degerlendiren mahkemelerin verdigi kararlar milyonlarca üniversiteli için umut oldu. Kayit ücretlerine karsi açilan davalara bakan iki mahkeme; önce Aydin 1. Idare Mahkemesi, sonra da Antalya 1. Idare Mahkemesi kayit ücretlerinin “kanunsuz” olduguna hükmetti ve üniversitelerin davaci ögrencilere kayit ücretlerini yasal faizi ile birlikte geri ödemesi gerektigini karara bagladi. Aydin’da davali olan Adnan Menderes Üniversitesi karari Danistay’a götürürken olasi bir onama karari kayit ücretlerine karsi alinan bu kararlara emsal karar niteligi kazandirabilecek. Böylece ögrenciler üniversite yönetimleri eliyle yürütülen bu soyguna karsi önemli bir kazanim elde etmis olacaklar.

Kayit ücreti neden aliniyor: Savunmalar farkli, uygulama keyfî

Aydin’da Adnan Menderes Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi ögrencisi Ibrahim Özen, 2008-2009 yilinda kendisinden tahsil edilen kayit ücretine karsi üniversite aleyhine dava açti. Adnan Menderes Üniversitesi ilk yil kayit yaptiran lisans ögrencisinden 100 tl, yüksek lisans ögrencisinden 125 tl, doktora ögrencisinden ise 200 tl kayit ücreti alinmasina, kayit yenilemelerde ise bu ücretlerin sirasiyla 40, 50 ve 60 tl olmasina karar vermisti. Üniversite ögrencisi, idarenin neredeyse harç ücretlerine yaklasan kayit ücreti uygulamasina karsi mahkemeye gitti. Dava dilekçesinde, Türkiye Cumhuriyeti’nin sosyal hukuk devleti niteligine ve egitim hakkina vurgu yapildi.

Açilan davaya karsi Adnan Menderes Üniversitesi'nin savunmasi ise, üniversitenin diger üniversitelerin yaptigi uygulamalari örnek almak suretiyle ögrencilere verilecek hizmetlerde aksamaya meydan vermemek amaci ile, üniversitede verilen ancak devlet bütçesi ile karsilanmasinda sikintilarla karsilasilan hizmetlerde kullanilmak üzere kayit ücreti aldigi seklindeydi. Ancak üniversite senatosunun 16 Temmuz 2008 tarihinde aldigi kararda “kayit yaptiracak ögrencilerden Üniversitelerinin yükümlügü disinda verdigi hizmetler karsiligi olarak” kayit ücreti alinmasi karar altina alindi. Üniversitenin ögrencilere hangi “yükümlülük disi hizmeti” verdigi ise belirtilmedi.

Akdeniz Üniversitesi’nin gerekçesi ise baskaydi. Burada da Tip Fakültesi ögrencisi Emek Gül Erdem üniversiteye yeni kayit yaptiran ögrencilerden alanin 50 tl kayit ücretine karsi önce üniversite idaresine dilekçe verdi, dilekçesine aldigi yanittan sonra ise üniversiteye karsi dava açti.

Üniversiteler birbirlerini örnek alarak kayit parasi aldiklarini açiklasalar da, Akdeniz Üniversitesi’nin kayit parasi gerekçesi oldukça farkliydi. Üniversite, bedelin “2547 sayili Yasanin 46 inci maddesinde tanimlanan ‘ders kitaplari ve teksirlerin satisi’ kapsaminda degerlendirilmesinin gerektigi, bu konuda Üniversite Yönetim Kurulunca alinmis karar bulundugu, zorunlu ücret alinmasinin söz konusu olmadigi gönüllü olarak ödenen ücret karsiliginda üzerinde Üniversitenin logosunu tasiyan çantalar, dosya ve brosür verildigi” açiklamasiyla kendisini savundu.

Kisacasi Adnan Menderes Üniversitesi uygulamayi savunurken “egitim hizmeti verirken devlet para vermedigi” için kayit ücreti tahsis ettigini belirtti, ancak senato karar alirken “yükümlülük disi hizmet verilmesini” gerekçe olarak sunmustu. Akdeniz Üniversitesi ise kayit ücretinin gönüllü oldugunu, ögrenciye esantiyon dagitildigini söyleyerek kendisini savundu. Üniversitelerin kayit ücretlerini bambaska gerekçelerle açiklamalari, kayit ücreti kararlarinin ne kadar keyfi bir biçimde alindigini da gözler önüne serdi.

Mahkeme: Idare kanun olmadan mali yükümlülük yükleyemez

Antalya’da açilan ve 26 Haziran 2010 tarihinde karara baglanan davada Aydin davasi örnek olarak gösterilirken, Aydin 1. Idare Mahkemesi ve Antalya 1. Idare Mahkemesi benzer gerekçelerle davaci olan ögrencileri hakli buldu.

Gerekçeli kararlarda Anayasanin 2. maddesindeki “sosyal bir hukuk devleti” olma hükmüne, 42. maddesindeki “Kimsenin, egitim ve ögrenim hakkindan yoksun birakilamayacagi, ögrenim hakkinin kapsaminin kanunla tespit edilecegi ve düzenlenecegi” hükmüne gönderme yapilirken, esas olarak 73. maddeye dayanilarak idarenin vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler getiremeyecegi, mali yükümlülüklerin kanunla getirilebilecegi belirtildi. Kararda, ayrica 2547 sayili Yüksekögretim Kanunu’nun 15. maddesinde üniversite yönetim kurulunun gelir kaynaklari arasinda sayilan harçlar ve ücretlerin ise “ögrenim ücreti” ve “katki payi” adi altinda ögrencilerden alinan egitim ücreti oldugu belirtildi. Bu gerekçeler üniversitelerin keyfi biçimde aldigi kayit ücretlerinin yasal olmadigini gösteriyor. Ancak bu ifadeler, kanunda “harçlar ve ücretler”le kastedilenin “ögrenim ücreti”, “katki payi” olup olmadigini, diger bir deyisle ögrencilerden harç disinda baska herhangi bir ücret alinamayacagini tam olarak açikliga kavusturmadi. Mahkemelerin aldigi kararlar, üniversitelerin keyfi biçimde, gerekçesini dahi dogru dürüst göstermeden ücret alamayacaklarina hükmettigi için önem tasiyor ancak esas olarak "sosyal devlet" olgusunu ve "parasiz egitim" hakkini gerekçe yapmadigi için “muglak” bir yön barindiriyor.

“Haksiz yere toplaniyor”

Öte yandan, kayit ücretine karsi açtigi hukuki mücadeleyi kazanan Akdeniz Üniversitesi ögrencisi Emek Gül Erdem karardan memnuniyet duydugunu söyledi. Erdem, dava öncesinde üniversite yönetimine dilekçe verdiginde, yönetimin kendisini paraya ihtiyaci varsa is bulunabilecegini, burs verilebilecegini teklif ederek ikna etmeye çalistigini belirtti. “Kayit parasinin haksiz yere toplandigini, disarida bir sürü insan oldugunu, üniversite yönetiminin önerisinin bir tür rüsvet oldugunu” düsünerek bunu reddettigini söyleyen Erdem, yeni kayit yaptiran bir ögrencinin bir sürü masrafla karsilastigini, pek çok ögrencinin 50 tl’yi veremeyecek durumda oldugunu da kaydetti.

Öte yandan Erdem’in avukati Erhan Altinkaynak ise, sosyal devlet uygulamasina uygun olarak egitimin parali olamayacagini, kendilerinin davayi açarken dayandiklari noktanin bu oldugunu kaydetti.

Aydin’daki davanin avukatligini yapan Burak Özdemir ise, Adnan Menderes Üniversitesinin Aydin 1. Idare Mahkemesi kararini Danistay’a götürdügünü, yürütmeyi durdurma karari verilmesini talep ettigini ancak yürütmeyi durdurmanin reddedilmesinin kendilerini kararin onanacagi yönünde umutlandirdigini söyledi. Özdemir, kararin üniversite idaresinin keyfi ve soyut uygulamalarina karsi alindigini ve idarenin kararinda kamu yarari aranmasi gerektigini belirtti.

Bundan sonra ne olacak?

Iki önemli karar, üniversitelerin aldiklari ücretlerle ögrencilerin egitim hayatlarini zorlastirirken keyfi davrandiklarini, farkli gerekçelerle benzer uygulamalar gittiklerini ortaya koydu.

Ögrenciler mahkeme kararlarini arkadaslarina duyurmaya çalisirken, Danistay’dan çikacak karari da merakla bekliyorlar. Danistay yerel mahkemelerin kararlarini onarsa, yüksek harçlar ve kayit ücretleri yüzünden egitim hayatlarini sürdürmekte zorlanan yüz binlerce ögrenci kayit ücreti adi altinda alinan paralarin geri ödenmesini talep edebilecek. Üniversitelerin kayit ücreti tahsis etmesinin hukuk disiligi yüksek yargi tarafindan da karara baglanmis olacak.

(soL)