Bu elektrik,siyasi iradeyi de çarpar

Bu elektrik,siyasi iradeyi de çarpar

Karanligin faturasinin çikarilmak istendigi ‘isletme hatasi’nin, siyasi irade baskisi olmaksizin yapilamayacagini savunan EMO’dan Yildiz’a ‘koltugunu birak’ çagrisi geldi.

Ülkeyi 31 Mart günü karanlikta birakan elektrik kesintisi nedeniyle istifasi istenen Türkiye Elektrik Iletim AS (TEIAS) Kemal Yildir’in istifasi, konuya iliskin tartismalari bitirmezken, Elektrik Mühendisleri Odasi (EMO), TEAIS’in isletim hatasindan önce politik bir hataya isaret ettigine dikkat çekti. EMO tarafindan yapilan degerlendirmede, karanlik gündeki tesadüfleri sorgulayan enerji sisteminin bütüne yönelik sorunlarin ortaya koyuldugu ve yeniden kamulastirma talep edilen açiklamada, elektrik hizmetinin siyasal ya da ticari çikarlarin ötesinde kamu yararini gözeten yapilanmalarin oldugu özerk bir isleyise teslim edilmesi istendi.

EMO ve diger sektör uzmanlarinin verdigi bilgiye göre durum özetle söyle;

* Enerji Bakani Taner Yildiz’in kendisi yerine bürokratini istifa ettirdigi 31 Mart Elektrik Krizi’ndeki sirlar saklaniyor.

* Istifa ettirilen TEIAS Genel Müdürü Kemal Yildir’in açiklamalari, TEIAS’in isletim hatasindan önce politik bir hataya isaret ediyor. Bile bile risk

* Kamu ya da özel mülkiyet ayrimi olmaksizin düsük maliyetli üretim yapan HES’lerden alim yapilarak enerji maliyetlerinin düsürülmeye çalisilmasi kamu açisindan yararli olmakla birlikte, bu dengeyi riske atacak biçimde yapildi.

* Böylesi bir riski, TEIAS, ne de TEIAS`ta çalisan personel inisiyatifiyle almaz.

* Ancak siyasi iradenin seçimler öncesinde yogun bir baskisi olabilir.

* Iletim sistemi yetersizliginden dolayi 2013’te 1 milyar 200 milyon lira, 2014’te de 1 milyar 300 milyon liralik kisit talimati verildi. Yani iletim sistemi çalisanlari “kisit talimatlari” ile “sistem güvenligi” arasinda sikistirildi.

Kamunun sesi kisildi

* Yine TEIAS Genel Müdürü ve Bakan’in açiklamalari; Türkiye’nin kurulu güç dengesini, özellikle 2002’den sonra EPDK tarafindan verilen lisanslarla birlikte masaya yatirmayi gerektiriyor.

* 2002’den itibaren kamunun yatirimlardan çekilmesi ve son olarak yapilan büyük termik santral özellestirmelerinin ardindan 2014 sonunda 21 bin 879 MW ile kamunun Türkiye’deki toplam kurulu güçteki payi 2003’teki yüzde 62’lik düzeyinden yüzde 31.5’e geriledi.

* Piyasa yapisi içinde sesi kisilan kamunun, fiyatlari dengelemek ya da dengesizlikleri önlemek için müdahale olanagi kalmadi.

Denge bozuldu

* Konun bir baska boyutu da kurulu güçteki kaynak dengesi.

* Kurulu güç içerisinde HES’lerin payinda 2003’ten itibaren önemli bir degisiklik olmazken, toplam HES’ler içinde kamunun payi yaklasik yüzde 90 iken, 2014 yilinda yüzde 55’e düstü. Yani kamunun ucuz hidrolik üretimiyle de piyasayi dengeleme sansi kalmadi.

* Yedek kurulu güç tartismasina bakildiginda; TEIAS tarafindan yayimlanan Kapasite Projeksiyonu, geçen yilsonu itibariyla kurulu güç yedeginin yüzde 75’ler civarinda olustugunu gösteriyor.

Yedek de var sikinti da

*l Yani ülkenin kurulu güç yedegi var. Ancak bu üretim yedegi anlamina gelmedigi gibi, bu yedegin özel santral agirligi nedeniyle istenildiginde devreye sokulmasinda güçlük yasanmayacaginin garantisi yok.

* TEIAS, sistemde yenilenebilir enerji kaynaklarinin payinin artmasiyla yedek kapasite tutulmasina iliskin kaygi duyuyor.

* Bakan Yildiz, yeni kurulan bir santrala iletim hatti yapabilmek için güvenlik açisindan mevcut iletim hattinin devre disi birakilmasi, bir hattin ariza yapmasi gibi birkaç iletim hatti sikintisinin üst üste gelmesinden söz ediyor.

Lisanslar, TEIAS’i zorladi

* EPDK’nin özel sektörün ve siyasi iradenin baskisi altinda verdigi lisanslarla yapilan santrallara TEIAS’in iletim hatti planlamasini denk düsürmek için çabaladigi, bunun da sistemi riske atan unsurlardan biri oldugunu görmek gerekiyor.

* Önce üretim tesisi yapilip arkasindan iletim sistemi buna uydurulmaya çalisilmaz.

* Bir kez daha elektrik sisteminde planlamanin ne denli önemli oldugu, bir kamu hizmeti olan elektrik sisteminin özel sektöre emanet edilmesinin tüm halkin zararina oldugu 10 saat süren karanlik ile ispatlandi.

* Tartismalarda, bu isin tek elden yönetilmesi gerektigi ortaya çikti.

* Bunun için zamaninda TEK kurulmustu. Ülkenin daha büyük açmazlarda kalmamasi için, üretim-iletim-dagitim ve yeni piyasa literatürüne göre perakende satis hizmetlerinin tek elde kamuya birakilmasi gerekiyor.

* Acilen yeniden kamulastirmalar yapilmali, elektrik hizmeti siyasal ya da ticari çikarlarin ötesinde kamu yararini gözeten yapilanmalarin oldugu özerk bir isleyise teslim edilmeli.

Karanliktan istifa geldi,Bakan açikladi

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakani Taner Yildiz, "Kesinti nedeniyle TEIAS Genel Müdürü görevinden istifa etti" dedi.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakani Taner Yildiz geçtigimiz hafta sali günü yasanan elektrik kesintisine iliskin konustu. Yildiz, "Toplam 7 hattin üzerinde, gerek ariza gerek salinimdan kaynakli güç salinimi gerekçesi ile devre disi kaliyor. Dogu ile Bati'nin bagi devre disi kaliyor. Toplam 12 saniye içinde birbirine tetikliyor. Teknik bir ariza olmakla birlikte, bir isletim hatasi oldugu tarafimizdan düsünülüyor. Kendisini bu iste sorumlu gören TEIAS Genel Müdürü Kemal Yildir da istifa etmis bulunuyor" dedi.

Türkiye Elektrik Iletim A.S. (TEIAS) Genel Müdürü Kemal Yildir'in istifa ettigini belirten Yildiz kesintiye iliskin, "Yaptigimiz çalismalar sonucunda bir sonuca ulastik. Baglanti hatti çalismalari nedeni ile Türkiye'yi dogusundan batisina baglayan bütün bu eksende 5 tane iletim hattinin devre disi kaldigini görüyoruz. Toplam 7 hattin üzerinde, gerek ariza gerek salinimdan kaynakli güç salinimi gerekçesi ile devre disi kaliyor. Dogu ile Bati'nin bagi devre disi kaliyor. Toplam 12 saniye içinde birbirine tetikliyor" diye konustu.

'TEKNIK BIR ARIZA OLMAKLA BIRLIKTE, BIR ISLETIM HATASI OLDUGU TARAFIMIZDAN DEGERLENDIRILIYOR'

Yildiz, "Kesinti iletim sistemimizdeki bir ariza ile basliyor. Bir hattaki ariza ile basliyor. Geriye dönük çalismalara basladik. Teknik bir ariza olmakla birlikte, bir isletim hatasi oldugu tarafimizdan düsünülüyor" dedi.

'SEÇIMLERLE ILGILI ELEKTRIK KESINTISI BEKLEYENLER VARSA BÜTÜN ARKADASLARIMIZIN IZINLERI KALDIRILDI'

Yildiz, "Seçimlerle ilgili bir elektrik kesintisi bekleyenler varsa bu konuda bütün arkadaslarimizin izinlerinin simdiden kaldirildigini ve yogun bir tedbir oldugunu belirtmek isterim" dedi.

'MÜHENDISLIK AÇISINDAN BAKTIGIMIZ ZAMAN BU UZUN SÜREN BIR KESINTI, DEGILDI'

Yildiz, "Mühendislik açisindan baktigimiz zaman bu uzun süren bir kesinti, degildi. Arkadaslarima haksizlik etmek istemem. Teknik ariza bir iletim hattinda baslamistir. Detaylarina girdigimizde akimdan, frekanstan bahsetmek zorunda kaliyoruz" dedi.

'SISTEM GÜVENILIR BIR SISTEMDIR'

TEIAS Genel Müdürü Kemal Yildir'in görevinden istifa ettigini ve bazi görevlilerin de açiga alindigini belirten Yildiz, konu ile ilgili gazetecilerin sorularina verdigi yanitta, "Sistem güvenilir bir sistemdir. 33 yildan bu yana bu manada sebekenin tam iki katina çikmis olmasina ragmen. Son 12 yil içerisinde bu sebekeyi 2 katina çikardik. Bütün bunlar basari ile isletilmeye devam ediyor" diye konustu.

'ARZ GÜVENLIGI ILE ILGI BIR SORUN YOK ARKADASLARIMIZ BIR KISIM NOKTALARDA ASIRI RISK ALMIS OLABILIRLER'

Yildiz, "Arz güvenligi ile ilgi bir sorun yok. Adana, Gaziantep bölgesinde olusan konuyu tekraren söylemek isterim. Bunlarin dogru ve es zamanli olarak isletilmesi lazim. Arkadaslarimiz bir kisim noktalarda asiri risk almis olabilirler. Sorusturma sonucunda netlesecek. Ancak teknik gerekçelerle oldugu yönündeki kanaatimiz daha da netlesmis oldu. Baska bir sorundan kaynaklanmissa da çalismamiz devam ediyor" dedi.

'TEKNIK BIR ARIZANIN ILETIM HATLARINA SIRAYET ETMESI ILE O ARIZA OLUSMUSTUR'

Yildiz, "Altini kalin çizgilerler çizdigimiz konu teknik bir arizanin iletim hatlarina sirayet etmesi ile o ariza olusmustur" dedi. Kürt petrollerinin satisina iliskin bazi iddialari degerlendirmesi istenen Yildiz, "Burasi büyük bir devlet. Gizli sakli anlasmalar ile yönetilen bir konu yok. Bagdat'ta yapilan anlasmalar, Erbil'de yapilan sözlesmeler iki ülke arasindaki enerji sektörü ile ilgili bütün yapiyi kurguluyor" dedi.

ELEKTRIK KESINTISI VE MADDI ZARAR

Elektrik kesintisi ile birlikte ortaya çikan maddi kayiplara iliskin bir tanzimin söz konusu olup olmayacagini degerlendirmesi istenen Yildiz, "Iletim sistemlerinde mekanizma böyle çalismiyor. Yapilan sözlesmeler, anlasmalar böyle bir seyin söz konusu olmadigini gösteriyor. Bir abartidan bahsetmek istiyorum: Bazi yazili basin organlarinda 6 saat içinde su kadar milyarlik zarar olustugu söyleniyor. Ben sunu soruyorum: O 6 saat içinde o isletmeler o kadar milyar dolarlar mi kazaniyordu o isletmeler. Bir yerde zarar var demeniz için mutlaka bunun zarari oldu. Ama bir zarar var demeniz için o kadar kar ediliyor olmasi lazim. Eger bizim isletmelerimiz o 6 saat içinde 3 milyar dolar kazaniyorsa Türkiye'nin çok çok yani bizim sundugumuz Türkiye'den çok çok daha ileride oldugunu söylemek isterim. Nimet ve külfeti es zamanli degerlendirmek daha dogru olacak" ifadelerini kullandi.

'HDP'NIN SEÇIM BEYANNAMESINDEKI BEDELSIZ ELEKTRIK KONUSU TÜRKIYE'NIN BÜTÜNLÜGÜNÜ TEHDIT EDEN BIR CÜMLE'

HDP'nin seçim beyannamesinde yer alan elektrigin bir kisminin bedelsiz verilecegine iliskin degerlendirmeleri sorulan Yildiz, "Tabi sorumlugu omuzunda tasimayanlardan böyle bir sey bekleriz. Ancak gerçekçi degil. Elektrik bir havuzdur. O havuzun isçinde aldiginiz bir kova suyun bedelini bir baskasina ödetmek zorundasiniz. Basak bir adaletsizlige yol açmamak lazim. zaman zaman bize dogu ve Güneydogu Anadolu bölgesini kast ederek üretim tesisleri bizim bölgemizde. Siz ne tüketiyorsunuz diye baska bir dil kullanimi, baska bir Türkiye gibi söyleyerek dogunun, batinin baskasina ait oldugunu söyleyerek bir ifade olusturmaya çalisiyorlar. Türkiye bir bütündür. Hizmetlerden esit sekilde yararlanacak. Böyle bir anlayisi reddediyoruz. Onun hangi maksatla söylendigini çok iyi bildigimiz için de Türkiye'nin bütünlügüne aykiri, Türkiye'nin bütünlügünü tehdit eden bir cümle olarak da görüyoruz" diye konustu.

Yildiz, elektrik kesintisinin faturalara yansimayacagini da vurguladi.

Istifa eden TEIAS Genel Müdürü konustu

Bakan Yildiz tarafindan istifasi açiklanan Kemal Yildir, sadece sanayiye 1.1 milyar liraya mal olan kesintide, devletin ucuz elektrik alma çabasinin etkili oldugunu söyledi. Buna göre, ucuz elektrik alinan dogudaki santraller devredisi kalinca müfettis korkusuyla batidan elektrik almak yerine ‘düzelir’ diye yarim saat beklenmis.

Türkiye’yi 31 Mart’ta karanlikta birakan kesintinin faturasi Türkiye Elektrik Iletim AS (TEIAS) Genel Müdürü Kemal Yildir’a kesildi. Yildir’in istifasini açiklayan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakani Taner Yildiz; iyilestirmeler, yenilemeler, kapasite artirimi ve yeni devreye girecek santrallerin baglanti hatlari çalismalari sebebiyle Türkiye’nin dogusunu batisina baglayan eksende 5 iletim hattinin devre disi kaldigini, bu nedenle dogudan batiya giden hatlarin asiri yüklendigini ve olusan salinimlar nedeniyle baglantinin koptugunu söyledi.

Istifasi açiklanan Yildir ise Türkiye’ye sadece sanayi açisindan günde 1.1 milyar liraya mal olan kesintide, devletin “ucuz elektrik” alma çabasinin etkili oldugunu söyledi. Yildir, devredisi kalan dogudaki santrallerden alinan elektrigin batidan alinan elektrikten daha ucuz oldugunu, bu nedenle dogudan alinamadiginda batidan alinmak yerine beklendigini ifade etti.

Istifa telkin mi?

Yildir Milliyet’e yaptigi açiklamada dogudaki yükü batiya tasimak zorunda olan görevlilerin, bunu yapmayarak asiri risk aldigini söyledi. Dogudaki hidroelektrik santrallerden 4500 - 5 bin megavatin batiya tasindigini belirten Yildir, dogudaki santrallerden alinan elektrigin batidan alinan elektrikten ucuz oldugunu ifade ederek, “Müfettis korkusu da etkili olmus. Çünkü ‘neden yüksek fiyatliyi aldiniz’ diye sorarlar. Onlar da ‘nasilsa sorun düzelir’ diye yarim saat beklemisler. Halbuki batidakinin devreye girmesi lazimdi. Simdi takir takir devreye aliyorlar. Dogudan batiya gönderilmesiyle asiri risk alinmis. Hidrolik kökenli santraller doguda. Kimin santrali ucuz teklif verirse onu aliyorsunuz” dedi.

Elektrik altyapisinda sorun görmediklerini belirten Yildir, “Bütün sistemi etkileyen bir salinim olunca besik gibi sallanir” diye konustu. Yildir, “Istifa kendi tasarrufunuz mu yoksa telkin geldi mi” sorusunu, “Ikisini de söyleyebiliriz” diye yanitladi.

Ne kadar fiyat farki var?

Müfettislerin, “elektrik aliminda HES’leri (hidroelektrik santralleri) tercih edin” telkininin ardinda önemli fiyat farklari yatiyor. Yüzde 55’i kamuda olan HES’ler, diger tür santrallerden çok ucuza elektrik üretiyor. Üretim kaynaklarina göre ortalama satis fiyatlari söyle:

* HES - 1.49 kurus/KWs

* Kömürlü santral - 13.12 kurus/KWs

* Dogalgazli santral - 15.12 kurus/Kws

Olumsuzluklar birbirini izledi

Enerji Bakani Taner Yildiz, yaz dönemi girmeden gerek iyilestirmeler, yenilemeler, kapasite arttirimi ve yeni devreye girecek santrallerin baglanti hatlari çalismalari sebebiyle Türkiye’nin dogusunu batisina baglayan bütün bu eksende 5 iletim hattinin devre disi kaldigini belirterek, pek çok olumsuzlugun kisa sürede üst üste gelmesiyle kesinti yasadigini söyledi. Yildiz, sunlari kaydetti:

“Saniyeler mertebesinde, hatta mikro saniyeler mertebesindeki hatlardaki salinimlarin böyle bir konuya yol açtigini gördük. Dogudan batiya gelen hatlarimizin yükü, bu devre disi kalan hatlardan sonra kalan hatlarimizin üzerinde çok daha fazla yogunlasti. Dolayisiyla dogu ile batinin baglantisi bir yönde kopmus oluyor. Dogu bölgesindeki üretim fazlaligina bagli yüksek frekans, bati bölgesinde de tüketim fazlaligina bagli düsük frekans nedeniyle gerek üretim santralleri, gerekse iletimdeki hatlar toplam 12 saniye içerisinde birbirini tetikleyerek en son bulundugumuz noktaya ulasiyor.”

Dis müdahaleye bakiliyor

Sisteme disaridan bir müdahale olup olmadigini da arastirdiklarini belirten Yildiz, TEIAS ve diger kurumlarla ilgili “isletim hatasi” ve “asiri risk alindigi” tespitlerinde bulunduklarini söyledi. Yildiz, “Kendisini bu iste sorumlu gören TEIAS Genel Müdürümüz Sayin Kemal Yildir da görevinden istifa etmis bulunuyor. Diger yük tevzi daire baskanligi ve bilgi islem daire baskanligiyla alakali da arkadaslarimiz açiga alinmislardir” dedi.(Milliyet)

cumhuriyet