İptal Edilen HES'e Enerji Veriliyor!

Üretim Asamasinda Alinan ‘ÇED Olumlu’ Raporu Için Rize Idare Mahkemesinde ‘Yürütmeyi Durdurma’ Davasi Açildi.

Hukuk Tanimazlikta Son Nokta:

Iptal Edilen Projeye Enerji Veriliyor!...

Yürütmeyi Durdurma ve Iptal Kararlarina Karsin, Senoz Vadisinde Yapimi Tamamlanan Uzundere-1 HES Üretim Asamasina Geldi. TEIAS, Demene Üretimine Baslayan HES’ten, Enerji Nakil Hatlarina Verilecek Yüksek Gerilim Nedeniyle Uyarida Bulundu!

Ülke genelindeki vadiler üzerinde yapilmasi planlanan, demokratik ve hukuksal mücadelelerin devam ettigi Hidroelektrik Santralleri (HES) projelerindeki ‘hukuk tanimazlik’ iddialarina bir yenisi eklendi. Rize’nin Çayeli ilçesine bagli Senoz Vadisi üzerinde yapim çalismalari devam ederken, Rize Idare Mahkemesinin ‘yürütmeyi durdurma’ kararlarina karsin yapimi tamamlanarak üretim asamasina gelen, Uzundere-1 HES’in, yargi kararlarina ve devam eden mahkeme sürecine karsin üretime basladigi ve enerji nakil hatlarina yüksek gerilim verilecegi açiklandi.

Türkiye Elektrik Iletim Anonim Sirketi (TEIAS) tarafindan yapilan açiklamada, Rize’nin Çayeli ilçesi sinirlari içerisinde yer alan 154 bin voltluk Uzundere-1 HES’in iletim sitemine baglantisini saglayacak olan Çataldere Köyü mevkiindeki Trafo Merkezi ve Yüksek Gerilim Salt Sahasina 20 Mayis 2010 Persembe günü saat:13.00’dan itibaren 154 bin voltluk gerilim uygulanacagi bildirildi. TEIAS açiklamasinda, yüksek gerilim uygulamasi nedeniyle Salt Sahasi çevresine ve iletkenlere yaklasilmasinin mal ve can güvenligi açisindan tehlikeli olacagi uyarisinda bulunuldu.

Konuya iliskin Rize Valiliginden yapilan açiklamada ise 154 bin volt ve 63 megavat kurulu gücündeki Uzundere-1 HES projesinin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi’nin talimatlari dogrultusunda yapildigi kaydedildi.

Yargi kararlarina uyulmadigi, Rize Idare Mahkemesi’nin ‘yürütmeyi durdurma’ ve ‘iptal’ kararina ragmen HES çalismalarinin sürdürüldügü iddialari üzerine Rize Valiligi tarafindan da inceleme baslatilan söz konusu proje için, 1 Nisan 2010 tarihinde alinan ‘ÇED Olumlu’ raporu için de Rize Idare Mahkemesinde 30 Nisan 2010 tarihinde ‘yürütmeyi durdurma ve iptal’ davasi açildi.

HUKUK TANIMAZLIGIN SON NOKTASI

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligi talimatlari dogrultusunda yapildigi kaydedilen Uzundere-1 HES projesine, TEIAS tarafindan 154 bin voltluk yüksek gerilim verileceginin açiklanmasina tepki gösteren yöre sakinleri ve Derelerin Kardesligi Platformu, uygulamanin HES projelerindeki ‘hukuk tanimazligin’ son noktasi oldugu vurgulandi.

Konuya iliskin yazili bir açiklama yapan Senoz Dernegi Yönetim Kurulu Üyesi ve çevrecilerin avukati Münir Yazici, Uzundere-1 HES projesi için Rize Idare Mahkemesinin vermis oldugu ‘yürütmeyi durdurma ve iptal’ kararlarinin ‘yok’ sayildigina vurgu yaparak; “Bir takim idari islemler tesis edilerek iptal edilen projenin ayni koordinatlarinda ve ayni cografi alaninda, sanki iptal karari yokmusçasina proje hayata geçirilmektedir” dedi.

Söz konusu ‘iptal’ kararinda, enerji nakil hatlari ile elektrik üretim tesislerinin bir bütünün ayrilmaz parçasi oldugunu ve birlikte degerlendirilmesi gerektigine karar verildigine isaret eden Yazici, enerji nakil hatlarinin hangi yasal çerçevede faaliyete geçeceginin belli olmadigini ve enerji nakil hatlari ile ilgili olarak da yasal sürecin baslatildigini kaydetti.

Derelerin Kardesligi Platformu adina dönem Sözcüsü Ömer San tarafindan yapilan açiklamada ise yargi kararlarina karsin HES projelerinin devam ettigini ve Senoz’daki uygulamanin, ‘hukuk tanimazlikta son nokta’ oldugu vurgulandi. Açiklamada, HES projelerinin bu hukuk tanimazligi ile yargi kararlarinin ‘yok’ sayilmasina karsi da mücadele edilecegi kaydetti.

Ömer San, açiklamasini, “Platform olarak, ülkemiz genelindeki ve özellikle de Dogu Karadeniz Bölgesindeki vadilerimizde yasanan çok yönlü katliama ve beraberindeki olumsuz gelismelere neden olan Çevre ve Orman Bakani Veysel Eroglu’nu bir kez daha istifaya davet ediyoruz!..” çagrisi ile tamamladi.

SENOZ VADISI’NDEKI UZUNDERE-1 HES’TE NELER OLDU

Rize’nin Çayeli ilçesine bagli Senoz Vadisi’nde yapim çalismalari tamamlanan ve üretim asamasina gelen ve baslangiçta 43,68 MW’lik kurulu güç öngörülen Uzundere-1 Regülatörü ve HES projesi için, 03.02.2006 tarihinde Çevre ve Orman Bakanligi tarafindan ‘ÇED gerekli degildir’ karari verildi. Senoz Dernegince yargiya götürülen bu islem için Rize Idare Mahkemesi, 31.12.2008 Tarih ve 2007/400 Esas Nolu karari ile yürütmenin durdurulmasina karar verdi. Söz konusu kararin yerine getirilmesine iliskin yazi, Rize Il Çevre ve Orman Müdürlügü tarafindan 17.02.2009 tarihinde Çayeli Kaymakamligina bildirildi.

Çevre ve Orman Bakanligi ÇED ve Planlama Genel Müdürlügü, mahkemece verilen yürütmenin durdurulmasi kararindan sonra  ‘çevre emniyetinin alinmasi, can ve mal güvenliginin saglanmasi ve çevre sorunlarina yol açacak durumlarin ortadan kaldirilmasina yönelik ilgili firmalara makul süreler verilmesine’ yönelik 13.02.2009 tarihinde bir genelge yayimladi. Bu genelgeye istinaden, söz konusu enerji firmasi tarafindan Rize Çevre ve Orman Il Müdürlügü’ne, 03.03.2009 tarihinde, ‘mevsimden dolayi telafisi imkânsiz çevresel risklerin önlenmesi ve çalismanin toparlanabilmesi’ amaçli bir dilekçe verildi. Bunun üzerine Genel Müdürlükten istenen görüse gelen 19.03.2009 tarih ve 1625 sayili yanit yazisi ile Valilikçe bir komisyon kurularak proje alaninin tetkik edilmesi ve ilgili firmanin basvuru dilekçesindeki hususlarin degerlendirilmesine karar verildi. Valilik komisyonu ise 12.03.2009 tarihli inceleme raporu ile ‘can ve mal kaybi açisindan alinmasi zorunlu görülen tedbirlerin acilen alinmasi, bunun disinda herhangi bir insai faaliyette bulunulmamasi’ konusunda ilgili sirkete 19.03.2009 tarih ve 470 sayili bir yazi gönderdi.

‘YÜRÜTMEYI DURDURMADAN SONRA IPTAL KARARI’

Rize Idare Mahkemesi, 24.03.2009 tarihinde, 2007/400 Esas ve 2009/140 Nolu karari ile daha önce ‘yürütmenin durdurulmasi’ kararini verdigi, Idarenin ‘ÇED gerekli degildir’ karari için ‘iptal’ kararini da verdi.

Ancak, Rize Idare Mahkemesinin almis oldugu ‘yürütmenin durdurulmasi’ kararindan önce  HES yapimci firmasi olan Karadeniz Elektrik Üretim San.A.S., söz konusu proje için 20 MW’lik kapasite artirimina giderek yeni bir ‘proje tanitim dosyasi’ ile 28.11.2008 tarihinde Bakanliga basvuruda bulundu, söz konusu artis miktari için bu kez Rize Il Çevre ve Orman Müdürlügü 27.01.2009 tarihinde ‘ÇED gerekli degildir’ karari verdi.

PROJE TAMAMEN DURDURULDU

Söz konusu proje alaninda ayni komisyonca 28.04.2009 tarihinde yapilan incelemede, bir önceki 12.02.2009 tarihli rapora aykiri olarak, HES insaatini bitirmeye yönelik çalismalar yapildigi belirlendi ve bu yönde yapilan çalismalarin durdurulmasi için Çayeli Kaymakamligi’na 15.05.2009 tarih ve 402-764 sayili bir yazi yazdi. Çayeli Ilçe Jandarma Komutanligi’ndan Rize Çevre ve Orman Il Müdürlügü’ne gönderilen, 20.05.2009 tarihli bir yazi ile ise söz konusu çalismalarin 15.05.2009 günü saat 17.10 itibari ile tamamen durduruldugu bildirildi.

Ayni tarihte ise söz konusu firma yine Çevre ve Orman Il Müdürlügü’ne bir yazi yazarak, 27.01.2009 tarihli ‘kapasite artisina dair ÇED gerekli degildir’ karari kapsaminda çalisma yapacaklarina iliskin basvuruda bulundu. Bu basvuru üzerine ÇED ve Planlama Genel Müdürlügü’nden alinan görüsle ilgili firmanin 20 MW’lik kapasite artisi kapsaminda çalismaya devam edilebilecegi belirtildi.

DURDURMA VE IPTAL KARARLARINA KARSIN ÇALISMALAR DEVAM ETTI

Çalismalarin devam ettirildigi görülüp, bunun hukuki gerekleri soruldugunda;  Rize Il Çevre ve Orman Müdürlügü, her iki ‘ÇED gerekli degildir’ kararlarindaki faaliyetlerin bir bütün oldugu ve teknik olarak ayrilmasi olanagi olmadigi kararina vardi. Ayrica ayni yazida, ilgili faaliyet için Valilikçe verilen durdurma kararinin devam ettigi, firmaya çalisma yapabilecegine dair bilgi ve izin verilmedigi kaydedildi. Ancak tüm bu yazismalara ragmen ilgili firmaca çalismalar kesintisiz devam ettirildi ve proje tamamlanma asamasina getirildi.

Bu süreçte adi geçen firma 06.10.2009 tarihinde Çevre ve Orman Bakanligi ÇED ve Planlama Genel Müdürlügü’ne ayni proje için toplam 63,68 MW’lik Kurulu güç öngörüp ÇED Raporu hazirlayarak idareye sundu. ÇED ve Planlama Genel Müdürlügünün 22.01.2010 tarih 664 sayili yazisi ile "Uzundere-I Regülatörü ve HES" projesi ile ilgili olarak hazirlanan ÇED Raporunun, Inceleme Degerlendirme Komisyonu tarafindan ÇED Yönetmeliginin 12. maddesi geregince incelenip degerlendirilerek, inceleme degerlendirme sürecinin sona erdirildigi, Inceleme Degerlendirme Komisyonunca raporun yeterli bulundugu ve Nihai ÇED Raporu olarak kabul edildigi ifade edildi.

Yapilan degerlendirmeler sonucunda Çevre ve Orman Bakanligi, söz konusu 63,68 megavat kurulu gücündeki proje için 01.04.2010 tarihinde, 1881 sayili karari ile ‘ÇED Olumlu’ karari verdi. Bu karar üzerine Senoz Dernegi temsilcileri yeniden Rize Idare Mahkemesine giderek, 30.04.2020 tarihinde, bakanligin verdigi ‘ÇED Olumlu’ raporunun ‘yürütmesinin durdurulmasi ve iptali’ istemiyle dava açti.

Dava süreci devam ederken ve Rize Idare Mahkemesi’nin 31.12.2008’de yürütmesini durdurdugu ve 24.03.2009 tarihinde ise ‘ÇED Gerekli Degildir’ kararini iptal ettigi, Rize Çevre ve Orman Il Müdürlügü tarafindan 15.05.2009 tarihinde ise çalismalarin tamamen durduruldugu bildirilen proje için TEIAS tarafindan yapilan açiklamada, 20.05.2010 tarihinde enerji iletim hatlarina yüksek gerilim verilecegi açiklandi.

NOT: (Ömer SAN Tarafindan Derelerin Kardesligi Platformu için Hazirlanan ‘HES Raporun’ndan Alinmistir..)