27 Mayıs'ta neler oldu?

27 Mayis’ta neler oldu?

27 Mayis 1960 darbesinin öncesinde gerçeklesen olaylar, 27 Mayis günü yasananlar ve darbeyi izleyen gelismelerin kisa bir özeti.

* 1950’lerin sonunda Demokrat Parti iktidari muhalefete karsi tutumunu sertlestirerek baskici tedbirlerini ve saldirgan politikalarini arttirdi. 1958’de DP kendi cephesini saglamlastirmak üzere bir Vatan Cephesi kurdu ve Cephe’ye üye olanlarin adlari her gün radyodan yayinlanmaya baslandi. 27 Nisan 1960’da DP milletvekillerinin vermis oldugu öneri dogrultusunda temel islevi muhalefet ve basin hakkinda sorusturma yapmak olan bir Tahkikat Komisyonu kuruldu ve gazete kapatmak da dahil genis yetkilerle donatildi. Bu dönemde pek çok gazete ve dergi kapatildi, gazeteci tutuklandi.

* 28 Nisan’da Beyazi Meydani’nda hükümeti protest etmek için toplanan üniversite ögrencilerine polis saldirdi. Üniversite ögrencisi Turan Emeksiz vurularak öldürüldü. 30 Nisan’da Istanbul’da bir ögrenci daha öldürüldü. 29 Nisan’da ögrenci eylemi Ankara’ya yayildi, eylemler 27 Mayis’a dek sürdü. Hükümet eylemlere 29 Nisan’da üniversiteleri kapatarak tepki verdi.

* 3 Mayis’ta darbeci subaylarin liderligini üstlenen Kara Kuvvetleri Komutani Cemal Gürsel, Milli Savunma Bakani Ethem Menderes’e bir mektup yazarak cumhurbaskaninin istifa etmesini de içeren on bes maddelik bir tedbirler dizisi önerdi.

* 21 Mayis’ta Harbiyeliler Kizilay’da sessiz bir yürüyüs gerçeklestirdi.

* Orduda 1950’ler boyunca var oldugu söylenen gizli subay örgütlenmeleri ve darbe tesebbüsleri, 1960 Mayis’inda somut adimlara dönüstü ve bir süredir darbe planladigi belli olan genç ve yüksek rütbeli olmayan subaylar, Orgeneral Cemal Gürsel’i da aralarina alarak 27 Mayis sabahi erken saatlerde cumhurbaskani, basbakan ve tün bakanlari tutukladi, yönetim merkezlerini, radyoyu, havaalanlarini ele geçirerek darbeyi gerçeklestirdi.

* 25 Mayis’ta Menderes Eskisehir’den baslayan bir yurt gezisine çikmaya karar vermisti. 27 Mayis sabahi darbeyi gerçeklestiren subaylar yönetimi ele geçirirken Menderes Eskisehir’den Kütahya’ya dogru yola çikmisti. Menderes Kütahya’da subaylar tarafindan yakalanarak Ankara’ya getirildi. 27 Mayis aksami cumhurbaskani, basbakan, DP hükümeti bakanlari da dahil yaklasik 500 kisi tutuklanmisti. Tutuklular daha sonra, yargilanmak üzere Yassiada’ya gönderildi.

* 12 Haziran’da darbeyi yapan genç subaylarin da dahil oldugu 38 kisilik Milli Birlik Komitesi Kuruldu. 13 Kasim’da “en radikal” olarak nitelenen 14 genç subay MBK’dan çikartilarak yurtdisi görevlerine gönderildi.

* MBK’nin yeniden düzenlenmesinin ardindan 1961 Ocak ayinda 272 üyeli bir Kurucu Meclis olusturuldu. Kurucu Meclis 20 kisilik bir Anayasa Komisyonu kurarak Anayasa çalismalarini baslatti. Istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ögretim üyeleri tarafindan ayi ayri hazirlanan taslak ve öneriler degerlendirilerek bir Anayasa Tasarisi hazirlandi. 27 Mayis 1961’de Meclis’te onaylanan Anayasa 9 Temmuz 1961’de halkoylamasina sunuldu. 1961 Anayasasi % 61.5’i “evet” oyuyla kabul edildi.

* 14 Ekim 1960’ta Cumhurbaskani Celal Bayar, Basbakan Adnan Menderes ve DP Hükumeti Bakanlari ve DP üyelerinden olusan 592 sanikli Yassiada durusmalari basladi. 15 Eylül 1961’e kadar 11 ay süren durusmalarin sonunda Cumhurbaskani Celal Bayar, Basbakan Adnan Menderes, Disisleri Bakani Fatin Rüstü Zorlu, Maliye Bakani Hasan Polatkan da dahil 15 kisi hakkinda idam karari verildi. Bayar’in karari yas nedeniyle uygulanmadi, 12 idam cezasi müebbet hapse çevrildi. Ancak idam kararinin alindiginin ertesi günü Zorlu ve Polatkan Yassiada’da idam edildi. Kararin açiklamasindan önce intihar tesebbüsünde bulunmus olan Menderes ise 17 Eylül’de tedavi gördügü hastaneden alinarak Yassiada’ya getirildi ve idam edildi.

* 4 Nisan 1963’te 27 Mayis “Hürriyet ve Anayasa Bayrami” ilan edildi ve 1980’e kadar kutlandi. 12 Eylül darbesinin ardindan 17 Mart 1981’de Milli Güvenlik Konseyi’nin aldigi kararla “Hürriyet ve Anayasa Bayrami” kaldirildi.

(soL-Haber)