İSTANBUL İSTANBUL OLALI HİÇ GÖRMEDİ BÖYLE YASA

ISTANBUL, ISTANBUL OLALI,

HIÇ GÖRMEDI BÖYLE YASA

Vatan gazetesinin, Sabah gazetesini kaynak göstererek yaptigi 26.09.2010 tarihli habere göre; “Belediye Yasasi'ndaki 'Kentsel Dönüsüm ve Gelisim Alanlari' baslikli kanun, Istanbul'da 1 milyon binanin yikilip yeniden yapilmasinin önünü açti. Toplu Konut Idaresi (TOKI) ve Istanbul Büyüksehir Belediyesi'nin (IBB) bes yildir bekledigi bu degisiklik ile dönüsüm projelerinde yasanan yetki karmasasi sona erdi. Ayrica belediyelerin deprem riski nedeni ile dönüsüm bölgesi ilan ettigi bir alana konut sahiplerinin bireysel itiraz hakki da kalkti. Istanbul Büyüksehir Belediyesi referandum sonrasi ilk gündem maddesine rafta bekleyen kentsel dönüsüm projelerini aldi. SABAH'in ulastigi bilgilere göre planlanan projelerin hayata geçmesi durumunda Istanbul adeta yeni bir haritaya sahip olacak. Öncelikle deprem riski yüksek bölgeler, gecekondular ve kaçak binalar yikilarak, yerlerine depreme dayanikli modern yerlesim alanlari insa edilecek. Belediyenin kasasindaki çalisma 1 milyona yakin binayi kapsiyor.”

Belediye Kanunu’nun 73. maddesinde yapilan ve mülkiyet hakkinin kullanimina getirdigi kisitlamalar açisindan anayasaya aykiriliklar tasidigini düsündügüm yasa degisikligine iliskin görüslerimi, Odatv’de daha önce yayinlanan çesitli yazilarda ayrintili olarak sizlerle paylasmistim.

Bu yazinin amaci; “1 milyon ev yikilacak”, “kentlerin haritasi degisecek”, “evi yikilan kisiye isterse yeni yapilacak konutlardan satilacak”, “vatandas, yapilacak bu yikimlara karsi tek basina mahkemeye gidemeyecek” seklinde, siradan ve basit bir seyden bahsediyormus gibi söyleniveren, yaziliveren bu sözlerin gerçekte ne anlam ifade ettigi konusundaki görüslerimi kisaca sizlerle paylasmak.

Bunlardan ilki, anilan haberin, “1 milyon ev yikilacak” seklinde düzenlenenmis olan basligiyla ilgili. “1 milyon ev”, bir milyon aile demektir. Haber dogruysa, ortalama hane halki sayisinin yaklasik dört kisi oldugu Istanbul’da, 4 milyon kisinin, yani Istanbul’un 1/3’ünün oturdugu/barindigi konut yikilacak demektir. Yikilacak bir milyon ev, komsularindan, okullarindan, mahallelerinden koparilacak 4 milyon yasam.

70 MILYAR TL MALIYET

TOKI ve belediyelerin bes yildir bekledigi söylenen bu yasa degisikligi, evleri yikilacak ailelerin, yeni yapilar yapilincaya kadar nerede ve ne sekilde barinacaklarina, iliskin olarak herhangi bir düzenlemeyi içermiyor, uygulamayi yapacak kamu kurumuna herhangi bir yükümlülük getirmiyor.

Istanbul nüfusunun yaklasik 1/3’ünü kapsayan bu operasyonlar sirasinda, bu evlerde yasayan insanlarin nerede, ne sekilde ve hangi kosullarda barinacaklari sorusunun yaniti yasa metninde oldugu gibi haber metninde de yanitsiz birakilmis. Yanitsiz birakilan bir diger soru, evi yikilacak kisilere, yikilan evlerine karsilik verilecek yeni konutlarin satis fiyatlarinin nasil belirlenecegi, satilacak konutlarin büyüklügü, niteligi, maliyeti ve ödeme kosullari ile ilgili.

100 m2’lik bir konutun, arsa bedeli hariç maliyetinin, en düsük standartlar kullanilsa dahi, altyapi ve sosyal donati masraflari ile birlikte (yasa degisikligi bu bedellerin tamaminin konut satis fiyatlarina yansitilmasini öngörmektedir)70 bin TL’den düsük olamayacagini söylemek mümkündür. Bu durumda yapilacak operasyonun maliyetinin en azindan 70 milyar TL olacagini söylemek yanlis olmayacaktir.

Hiç de küçümsenmeyecek boyuttaki bu paranin nereden ve hangi kosullarda temin edilecegi, finansman maliyetinin ne kadar olacagi ve kimler tarafindan üstlenilecegi veya üstlenilmek zorunda birakilacagi, çok büyük oranda yurtdisindan saglanacak bu paranin makro ekonomik dengelere olasi etkileri de bu kapsamda tartisilmasi ve yanitlanmasi gereken önemli ancak ne haber ne de yasa degisikligi metninde yaniti bulunmayan sorular.

ISTANBUL’UN HARITASI NASIL DEGISECEK

Haberin devaminda “hangi binalar yikilacak” sorusunun yaniti olarak yazilanlar, birakin konuya açiklik getirmeyi, tümden kafa karistirici bir nitelik tasimakta. Habere göre; Kendi mülkünde olan ama mevzuata aykiri yapilanlar, kendi mülkü disindaki bir arsaya yapilan konutlar ile afet riski altindaki yerler, yapilacak bu kentsel dönüsüm uygulamalari kapsaminda yikilacaktir.

Istanbul’un neredeyse tamaminin afet riski tasidigi dikkate alindiginda, tespit edilen veya edilecek kentsel dönüsüm alanlarinda yer alan ruhsatli veya ruhsatsiz, iskânli veya iskânsiz tüm binalarin uygulama kapsaminda yikilabilecegi sonucuna varmak mümkündür. Ne yasa metninde, ne de anilan haberde bu konuda objektif kriterlerle tanimlanmis bir netlik bulunmamaktadir.

Kentin haritasinin degismesi ciddi bir seydir. Saglikli bir kentsel gelismeyi saglamak amaciyla, kentlerin haritalarini degistirmenin bilimsel ve yasal yolu kentin bütününü kapsayan ve kamu yararini gözeten planlama çalismalaridir. Söz konusu yasa degisikligi, yapilacak projelerin üst ölçek planlarla (nazim plan, çevre düzeni plani) bagini zorunlu kilan herhangi bir hüküm içermemektedir. Planlamayi dislayan bir kentsel dönüsüm projesi, birakiniz saglikli kentlesmeyi, kenti daha da yasanmaz kilacak, kentlesme maliyetini (ulasim, altyapi, vb.) artiracaktir. Harita degisecek ancak ortaya çikan, bu günkünden daha iyi olmayacaktir.

Çok büyük sorunlari isaret eden bu ciddi sorularin yanitlari konusunda, toplum ivedi olarak aydinlatilmalidir. Her firsatta demokrasi ve katilimdan bahseden belediye yönetimleri, bu projelerin gerekliligi ve mesrulugu konusundaki kuskulari giderecek açiklamalari ivedilikle yapmalidir.

Büyüksehir Belediyesi, kasasinda oldugu belirtilen projelerin nereleri kapsadigini, yikilmasi planlanan konutlarin neden yikilmasi gerektigini, yapilmasi düsünülen projelerin içerigini ve nasil gerçeklestirilecegine iliskin detaylari toplumla paylasmali, yasal süreç baslatilmadan önce projeden etkilenen yurttaslarin (ev sahipleri, kiracilar, esnaf, vb) ve meslek odalarinin projeye iliskin görüs ve önerileri alinmalidir. Yasa yetki veriyor, ben yaptim oldu türü tepeden inmeci bir anlayis, kamuoyunda projelere karsi ciddi önyargilarin olusmasina neden olacak, yasaya ragmen mesrulugu tartismali hale gelecek bu projelerin gerçeklestirilmesi mümkün olamayacaktir.

Bu yazi kapsaminda üzerinde duracagimiz son husus, “belediyelerin deprem riski nedeni ile dönüsüm bölgesi ilan ettigi bir alana konut sahiplerinin bireysel itiraz hakki da kalkti” iddiasinin ne derece dogru oldugudur.

Yasaya göre Kentsel Dönüsüm Alani ilan etme yetkisi Belediye Meclislerine aittir. Bu yetki Büyüksehir Belediye sinirlari içerisinde Büyüksehir Belediye Meclislerince, içerisinde kamu mülkiyeti ve kullaniminda alanlar olmasi durumunda ise Bakanlar Kurulu tarafindan kullanilacaktir.

Her biri idari tasarruf niteligindeki bu kararlara karsi, bu karardan etkilenen vatandaslarin tek baslarina yargiya gidemeyecekleri iddiasi (eger birileri vatandasi yargiya gitmekten özellikle caydirmak istemiyorsa) dogru degildir. Tüm bu kararlar için idari yargi yolu, ilgili mevzuattaki süreler çerçevesinde, Anayasa’ya aykirilik iddiasini da içerebilecek sekilde açiktir.

Ahmet Müfit

Odatv.com