Adana patladı, ya gerisi?

Adana patladi, ya gerisi?

Adana’da patlayan belediye yolsuzlugunun ilginç yani yolsuzlugun gerçeklesmis olmasi degil, ortaya çikabilmis olmasi. Farkli belediyelerden yetkililer, yolsuzluga karismamis belediye baskaninin oldukça az oldugunu belirtiyorlar. Zira bütün mekanizma yolsuzluk yapilmasi ve bunun gizlenmesi üzerine kurulu.

Belediyelerde kurulmus olan rüsvet ve yolsuzluk mekanizmasini ayrintilariyla anlatan belediye yetkilileri, bu mekanizmanin en kritik ayaklarini imar izinleri, belediye istiraklerinde dönen dolaplar, belediye ihaleleri ve taseronlarla kurulan iliskiler olarak siraliyorlar.

Sinirlari içindeki araziler için imar izni veren belediyeler, izinleri ya kendi çevrelerine veriyorlar ya da büyük rüsvetler karsiliginda izin çikariyorlar. Öte yandan kaçak yapilasmaya göz yumulmasi gibi siyasi rant mekanizmalari da isliyor. Konustugumuz belediye yetkilileri bunun da ilginç örneklerini verdiler.

Belediyelerin hizmetlerini görebilmek için kurduklari sirketler yolsuzluk iddialariyla çalkalaniyor. Bu sirketler özellikle büyük sehirlerde devasa kaynaklara hükmediyor ve tarihi yolsuzluklara imza atiyorlar. Son örneklerden biri IETT’nin metrobüsü.

Belediye ihaleleri üzerinden ise birbirinden ilginç yolsuzluk yöntemleri gelistirilmis durumda. Ihale sartnamesinde ihaleyi vermek istedigi sirketin neredeyse adini yazacak kadar o sirketi tanimlayan kosullar konuluyor. Ihalenin istenmeyen bir sirket tarafindan alinacagi anlasildiginda ise komisyon baskaninin ani bir sekilde hastalanmasi gibi yöntemler gelistiriliyor.

Taseronlarla kurulan iliskiler ise “al gülüm ver gülüm”. Belediye baskani taseronu görüyor, taseron da onu. Bazi taseron sirketler, belediye baskaninin belediye kadrosuna almak istedigi ancak alamadigi kisileri baskanin ricasi üzerine istihdam ediyor. Karsiligini ise fazlasiyla aliyor.

Belediye yetkililerinin anlattigina göre, her seye ragmen “dürüst belediyecilik” yapmak için gelenler ise karsilarinda yillarca yolsuzluk ve rüsvetle çalismaya alismis bir müdürler, sefler kadrosu buluyorlar. Bu kadro bu tür dürüst belediye baskanlarini sindirmede özel bir rol üstleniyor.

Belediye yetkilileri bu mekanizmanin açiga çikmasinin da zor oldugunu çünkü belediye baskanlarinin o yerellikteki tüm büyük partilere ve önde gelen patronlara pay verdigini belirtiyorlar.

Belediyelerin yolsuzluk mekanizmasi nasil isliyor?

Seçilmek için aday gösterilecegi partiye “bagis” adi altinda verilen rüsvet: Belediye baskanlari seçilmeden önce rüsvet vererek belediyecilige adim atiyorlar. Baskanlar, partilerinden aday gösterilme sanslarini “bagis” adi altinda verdikleri rüsvetle satin aliyorlar. Istanbul’da büyük bir ilçede aday gösterilmek için tarifenin genellikle 2 milyon dolar ile 4 milyon dolar arasinda oldugu söyleniyor.

Imar izinlerini yandasa vermek ya da verilen izinler üzerinden rüsvet almak: Imar izinleri belediyelerin elindeki en önemli yolsuzluk kaynaklarindan biri olarak gösteriliyor. Belediyeler imara açtiklari alanlari tahsis ederken yaptiklari kayirmalar ve aldiklari rüsvetlerle büyük bir rant ekonomisi yaratiyorlar.

Yolsuzluklari anlatan yetkililerin anlattigi bir örnek ilçe ve büyüksehir belediyesinin bu konudaki isbirligini de ortaya koyuyor. Basina da yansiyan olaya göre, Kadiköy Belediyesi’ne Atasehir’deki bir araziyi yilbasina 3 gün kala 2009 rayiç bedeline göre Fenerbahçe’ye satiyor. Ihale 2010’da yapilsaydi ayni arsa için 2010 rayiç bedeli uygulanacagindan en az 103 milyon TL ödeyecek olan Fenerbahçe bu arsa için sadece 58 milyon TL ödüyor. Bu satisin AKP’li Büyüksehir’den geçebilmesi için ise kilit rol Ülker’e düsüyor. Ülker Fenerbahçe arazisine 260 milyon avro yatirimla gençlik sehri kurmaya karar verince onay da rahatlikla aliniyor.

Belediye istiraklerinde dönen dolaplar: Istirakler belediyelerin baslica gelir kalemini olusturuyor. Özellestirme sürecinde belediyelere belli kosullarla verdikleri hizmetler için istirakler kurma yetkisi verildi. Özel sirket mantigiyla isletilen bu istirakler en büyük yolsuzluk kaleminin döndügü alanlar olarak göze çarpiyor.

Güncel bir örnek IETT’den

IETT’nin Hollanda’dan satin alinan metrobüslerin aliminda usulsüzlük yaptigi belirlendi. 63 milyon avroya 50 Phileas marka metrobüs ihale yapilmadan, `dogrudan temin yoluyla` satin alindi. Yine, 15 milyon 750 bin avro bedelle alimi yapilan 50 Mercedes Capacity otobüs, `dogrudan temin yoluyla` yapilan islemle kurum envanterine girdi.

Ilçelerde durum biraz daha farkli

Onlarin iktisadi tesekkül olusturabilmeleri için Büyüksehir’den aldiklari borçlar toplaminin belli bir orani geçmiyor olmasi gerekiyor. Ilçe belediyeleri bu kosulu saglayamadiklarinda vakiflar, dernekler olusturmak, bu sivil gruplarin etkinliklerinden (bu etkinliklerde de, “belediyenin su ihtiyacini karsilamak için düzenlenmistir” ibaresi kullaniliyor) elde edilen geliri, belediyeye bagis göstermek gibi yollara basvuruluyor. Belediyeler nakdi bagis alamadiklari için, örnegin çöp arabasi alinarak belediyeye mal bagisinda bulunuluyor. Bunun karsiliginda bazi karli isletmeler de isletilmek üzere bu sivil gruplara devrediliyor. Böylece kapali devre bir rant ekonomisi olusturuluyor.

Ihaleleri yandasa vermek, ihale ile alinacak mal/hizmetin fiyatini bilerek yüksek tutmak ve piyasa fiyatinin üzerinde ödenen parayi sirket ile belediye yetkilileri arasinda bölüsmek: Belediyeler mal ve hizmet gibi alacaklari için ihaleler açiyorlar. Araçtan, betona, personel servisi hizmetinden, belediyeye ait tesislerin isletilmesine kadar her sey ihaleye verilebiliyor. Ihale yolsuzluklarinda çok çesitli yöntemler kullanilabiliyor.

Yetkililerin anlattiklarina göre, ihalelerde yolsuzluk yapmanin en yaygin yöntemi, bir sirketin birden fazla paravan sirket kurarak ihaleye katilmasi. Böylece belediyenin satin alacagi mal ya da hizmetin fiyati suni olarak yükseltilebiliyor.

Bir diger yöntem ihale sartnamesiyle oynamak

Örnegin, Pendik Belediyesi Meclis Üyesi ve o dönem AKP Ilçe Baskanligi görevini yürüten Turgay Kiliç’in, görev yaptigi dönemde, yine belediyenin park yapim ihalesini aliyor. 26 Mart 2008 tarihinde yapilan ihalede ön sart olarak “Konsorsiyum olarak ihaleye verilemez” maddesi konulup, büyük sirketlerin önü kesiliyor. “Ihaleye sadece yerli (Pendikli) istekliler katilabilecekler” maddesi ile de, isi yabanci bir firmanin almasi önleniyor ve Kiliç’a ihale altin tepsi içinde sunulmus.

Ihale yolsuzluklarinda yöntem çesitliligi ilgi çekici boyutlarda. Bazi isler uzman oldugu öne sürülen sirketlere ihalesiz devrediliyor. Belediye yetkilileri bir baska ilginç yöntemlerin de kullanildigini belirtiyorlar. Örnegin, ihale yapilir da bu sefer de belediye ihaleyi istedigi sirkete veremeyecegini anlarsa ihale komisyonu baskaninin ihalenin sonuçlanacagi gün hastalanmasi gibi basit hilelere basvurulabiliyor.

Taserondan hizmet alarak yandas sirketleri zenginlestirmek ve taseron sirketlerden belediye yetkililerinin rüsvet almasi: Belediye yetkililerinin verdigi basit bir yolsuzluk örnegi söyle: Belediye için bir araç alinmasi gerekiyor. Belediye örnegin 20 bin TL’lik araci satin alacagina araç hizmetini aylik 2 bin TL’ye satin aliyor. Böylece araç hizmetini saglayanlara büyük para kazandirilirken, belediye orta vadede zarar etmeye basliyor.

Taseronlarla kurulan iliski tam anlamiyla “sen beni gör, ben seni göreyim” mantigiyla yürütülüyor. Taseronlara is verildikçe bu taseronlar da belediye baskanini her seçim döneminde “adaylik bagisini” ödeyebilmesi ve kampanyasini finanse edebilmesi için destekliyorlar.

Yolsuzlugun altin kurali: “Tek ata oynama!”

Belediye yetkilileri, belediye hangi partinin elinde olursa olsun, belediye baskanlarinin ranti o yerellikteki büyük partiler arasinda bölüstürmeye özen gösterdigini vurguluyorlar. Belediye baskanlari bu yöntemle gelecekte baska bir partiyle çalismak zorunda kalabilecegini öngörerek bastan farkli partilere yatirim yapiyor. Öte yandan farkli partilerin ve patronlarin yolsuzluklara ortak edilmesi yolsuzluklarin açiga çikmasi karsisinda da bir garanti olarak kullaniliyor.

Hükümetler, genellikle belediyelerin yolsuzluklarindan haberdar oluyorlar ancak birçok olayda kendi partileri de isin içinde oldugu için sessiz kaliyorlar. Ancak bu bilgiyi belediyeleri sikistirmak için de bir santaj araci olarak ellerinde tutuyorlar.

(soL-Haber)