Dünyanın sonu Güneş fırtınası mı olacak?

Dünyanin sonu Günes firtinasi mi olacak?

Bundan 150 yil önce yasanan Günes patlamasi, tüm dünyadaki iletisim agini felç etmisti.

Günümüzde benzer bir olayin yasanmasi, temel altyapisi telekomünikasyon sistemi üzerine kurulu dünyamizi tas devrine geri götürebilir.

Bundan 150 yil önce, çok güçlü bir günes firtinasi Avrupa ve Amerika genelindeki tüm telgraf kablolarini kül etti ve tüm gökyüzü elektrik yüklendi. Günesin son zamanlarda yeniden hareketlenmesi, bilim insanlarina dünyadaki modern çagin sonunu getirebilecek bir felaketin yasanabilecegi endisesi yasatiyor.

Geçtigimiz hafta Günes’te yasanan patlamalar, Dünya’ya dogru hareket eden elektrik yüklü gaz dalgalarinin olusmasina neden oldu. “Günes tsunamisi” olarak adlandirilan olayin gerçeklestigi günün ertesinde, BBC “Aurolar” olarak bilinen Kuzey/Güney Isiklari’nin güneye dogru kaymakta oldugunu belirtti. Buradaki önemli nokta ise, Aurolar’in da yüklü gaz parçaciklarindan olusmasi.

Son gelismeler isiginda, Günes tsunamisi ve Kuzey Isiklarinin yer degistirmesi gibi olaylar Dünya’nin manyetik alanini dogrudan etkileyebilir. Dünya’ya dogru ilerleyen yüklü gaz parçaciklari manyetik alanlari bozabilecegi gibi, Kuzey Isiklarinin manyetik alani Dünya’nin manyetik alaniyla etkileserek olumsuz gelismelere neden olabilir.

Bundan 151 yil önce yasanan Büyük Günes Firtinasi o kadar güçlüydü ki, 24 saat içinde Kuzey Amerika genelinde birçok noktada gökyüzü kirmizi, yesil ve mor renklerle parlamaya basladi. Madenciler gecenin bir yarisi ise gitmek için uyandi, gazeteler Küba’ya kadar uzanan bir bölgede Kuzey Amerika’da gündüz yasandigini yazdi.

MANYETIK ALANLARIN ÇARPISMASI

Gökyüzündeki bu parlakliga, Günes firtinasi parçaciklarinin çok büyük bir ölçekte Dünya atmosferinin üst katmanlariyla çarpismasi neden oldu. Bu çarpisma o kadar etkiliydi ki, dünyanin dört bir yanindaki telgraf hatlari kullanilmaz hale geldi, hatta kivilcimlar saçarak yanmaya basladi.

Telgrafçilar, hatalara elektrik gönderen bataryalarin kablolarla olan baglantisi kesmesi de bu durumu engelleyemedi. Aurora’nin neden oldugu elektrik akimi o kadar güçlüydü ki, atmosferden yüklenen hatlar mesaj iletmeye devam etti. Tüm pusulalar saatlerce kuzeyi gösterecek sekilde kilitlendi.

Süphesiz, 19’uncu yüzyilin ortasindaki insanlik, Günes firtinasinin etkilerini bugünkü kadar iyi degerlendiremezdi. O yil Mors alfabesi kullanan telgraf sistemi henüz 15 yildan beri geçerliydi. Uydudan televizyon yayini, bankamatik, internet, cep telefonlari, iPad, büyük elektrik sebekeleri GPS uydu yön bulma sistemi gibi teknolojiler hayal bile edilemezdi.

Ancak 1859 yilinda insanligin telgraf disinda yaygin telekomünikasyon sistemi kullanmamasi, Günes firtinasi felaketinden çok az zararla çikmasini sagladi. Bugün ise, ayni seyin yasanmasi haline Dünya çok büyük bir bedel ödeyebilir.

YA BASIMIZA GELIRSE

Yasandigi gün dünyadaki tüm telgraf hatlarini yakan bir Günes firtinasinin benzerinin 2012 veya 2013’te yasanmasi, bankacilik, iletisim, saglik, bilgisayar, ulasim ve milyarlarca insana elektrik ulastiran enerji sebekelerinin çökmesine ve dünyanin kaosa sürüklenmesine neden olabilir.

Eskisinden daha siddetli bir “Günes parlamasi”, günlerce, haftalarca, hatta aylarca sürebilecek bir tas devri dönemi baslatabilir. Bilim insanlari, yasanabilecek bir Günes firtinasinin bir Günes lekesinden dogacak patlamanin büyüklügüne bagli oldugunu belirtti.

Dünyayi sarsabilecek büyüklükte dev bir Günes firtinasinin her 250 yilda bir gerçeklesme ihtimali bulunuyor. Ancak bilim insanlari, bu tür bir firtinayi tasidigi elektrik yükünün Dünya’nin atmosferine çarpmasina birkaç saat kalana kadar fark edemeyeceklerini ifade etti.

Uzmanlar, buna ragmen birkaç yüz uyduyu yanmadan önce güçten kesebilecek vakit bulabileceklerini belirtti. Ancak, elektrik sebekeleri ve bilgisayar aglarini çok büyük bir risk tasidigini belirten bilim insanlari, elektrigin günlerce kesilebilecegini, bilgisayar sürücüleri ve sunucularin hasar görmemesi için yeraltinda yedeklenmesi gerektigini vurguladi. Aksi takdirde, çarpisan manyetik alanlarinin olusturdugu etkiden hiçbir sey kurtulamayacak.

KUZEY ISIKLARI NASIL OLUSUYOR?

Günes firtinalari kendi manyetik alanlarina sahipler. Bu manyetik alanlar Dünya'nin kuzey ve güney manyetik kutuplariyla etkilesime girdigi zaman, firtinanin Dünya'ya tasidigi yüklü gaz parçaciklari da atmosfere girer.

Yüklü parçaciklar atmosferimizdeki gazlari harekete geçirir ve parlamalarini saglar. Ortaya çikan renkler, etkilesime giren gazlarin çesidine baglidir. Kirmizi veya yesil parlaklik oksijeni, mavi ve mor parlaklik ise nitrojen gazindan olusur.mynet