Çocukta temizlik alışkanlığı

ÇOCUKTA TEMİZLİK ALIŞKANLIĞI

Sağlıklı yaşamın en temel koşullarından birisi temizliktir. Temizlik doğuştan gelen değil, zamanla öğrenilen bir özelliktir. Ebeveynlerin çocuğa temizlik alışkanlığını kazandırmaya çalışırken sergiledikleri tutum ve davranışlar çok önemlidir. Bu yazımızda bunlara değineceğiz:

1. Ebeveynler temizlik eğitimine çocuğun erken yaşlarında başlamalıdırlar:

Temizliğin olmazsa olmazı su ve sabundur. Henüz çocuk daha 1-1,5 yaşlarında iken suyu kullanmaya alıştırılmalıdır. Sabah kalktığında gözünün çapaklarını temizlemekle yetinmek ya da ıslak bez/mendil ile yüzünü temizlemek yerine banyoya götürülüp onu rahatsız etmeyecek şekilde yüzü yıkanmalıdır. Yine yemeklerden sonra elleri ve ağzı yıkanmalıdır.

En az hafta da bir kere çocuk banyo yaptırılmalıdır. Belirli periyotlarla tırnakları kesilmelidir. Saçı az dahi olsa taranmalıdır. 2 yaşında, çocuğun kendine ait bir diş fırçası olmalı ve sadece su ile onu kullanmasına izin verilmelidir.

Çocuk gece günlük kıyafeti ile yatırılmamalı, uyku saatine yakın pijamaları giydirilmelidir. Bu hem temizlik ve düzen açısından, hem de çocuğu uyku sürecine hazırlaması açısından önemlidir.

İlk başlarda çocuk bunların hiçbirini kendisi yapamaz; onun adına annesi yapar. Fakat öyle olsa bile bu çocuğun temizlik alışkanlığını kazanmasına engel değildir. Bilakis, çocuk daha küçük yaştan itibaren bu davranışlara aşina oldukça, kendisi bile farkında olmadan, doğal olarak temizlik alışkanlığını kazanacaktır. Çünkü onlar hayatının bir rutini olacaktır. Bir aşama sonrasında ise annenin yardımıyla çocuk kendisi yapacaktır. Son aşamada ise annesinin yardımı olmadan çocuk tek başına yapacaktır.

Çocuğun temizlik adına tek başına gerçekleştirebildiği eylemlerden ilki el yıkamadır. Çocuk sabah kalktığında, yemeklerden önce ve sonra, tuvaletten sonra, dışarıdan eve geldiğinde... ellerini yıkaması konusunda yönlendirilmelidir. 3-4 yaşına geldiğinde fırçasını macun ile kullanmaya başlamasına fırsat verilmelidir.

2. Ebeveynler temizlik uygulamalarını abartmamalıdırlar:

Bazı ebeveynler gereğinden fazla temizliğe düşkün olabilirler. Çocuğun üzeri kirlenecek diye ellerine çatal-kaşık vermezler, çocuğun kıyafetleri lekelendiğinde hemen değiştirirler, eli ayağı kirleniyor diye sokakta oynamasına sıcak bakmazlar, sık sık ellerini yıkatırlar. Bir taraftan ellerini yıkatırken diğer taraftan da üzerini ıslatmasın isterler... Uzmanlar bu gibi davranışların, çocuğun obsesif kişiliğe meyletme ihtimaline yol açacağını belirtmektedirler.

Ebeveynler eğer ki böyle bir özelliğe sahiplerse, bu özelliklerinin farkına varmalı ve düzeltmeye yönelik adımlar atmalıdırlar. Çocuğun zaman zaman kirlenmesine izin vermelidirler; mühim olan, çocuğun kirlendikten sonra temizlenmeyi bilmesidir. Temizlik uygulamalarında da dozu iyi ayarlamalı ve aşırıya kaçmamalıdırlar.

Ebeveynler çocuklarını kirli gördükleri zaman aşırı tepki vermemeye de özen göstermelidirler. Çocuğun bezini değiştirirken tiksinme ifadeleri kullanmamaya, çocuklarını çamur içinde gördüklerine panik içerisinde bağırmamaya dikkat etmelidirler.

3. Ebeveynler sabırlı olmalıdırlar:

Çocuklar temizlik uygulamalarını kendi başlarına yapmayı öğrendiklerinde ilk başlarda çok heveslidirler. Ellerini güzel güzel sabunlarlar, dişlerini fırçalarlar... Ancak zamanla bu hevesleri kaçıp bu rutinler onlara zor gelebilir ve yapmak istemeyebilirler. Bu normal bir şeydir ve ebeveyn yanlış bir tutum sergilemediği takdirde bir süre sonra çocuk tekrar özen göstermeye başlayacaktır. Böyle olduğunda ebeveynler kızıp, bağırmamalı, cezalandırıcı ve baskıcı bir yaklaşımdan uzak durmalıdırlar. Aksi halde çocuk temizliğe karşı olumsuz duygular geliştirebilir ve temizlikten soğuyabilir.

Bu gibi durumlarda ebeveynler sabırlı olmaya her zamankinden daha fazla özen göstermelidirler. Çocukla inatlaşmamalıdırlar.

Temizliğe dair her türlü girişimlerini fark edip övmelidirler. Temizliğin neden önemli ve gerekli olduğu konusunda çocukları ile konuşmalı, mikrop-hastalık ilişkisini anlatmalıdırlar.

Çocuğa temizlik alışkanlığı kazandırılırken başta oyun olmak üzere hikaye kitapları, masallar, şarkılar ve çizgi filmlerden destek alınmalıdır. Bu, temizlik uygulamalarının kalıcı olmasında önemli bir etkendir.

Bitirirken;

Yukarıda bahsettiğimiz maddelerin geçerli olması için ebeveynlerin tutarlı olması şarttır.

Burada tutarlılığı iki açıdan ele alabiliriz: Birisi süre olarak tutarlılıktır; ebeveynler bir gün çocuğu el yıkama konusunda teşvik ederken, diğer gün acelesi var diye yıkamamasına müsaade ederlerse çocuk davranışta kalıcılığı sağlayamaz, kafasına göre hareket eder.

Diğeri ise ebeveynin söz ve davranışının tutarlı olmasıdır; çocuğuna yemekten önce elini yıka derken kendisi yıkamazsa çocuk söyleneni değil yapılanı ciddiye alacaktır ve o da ebeveyninden gördüğü gibi yıkamayacaktır.

Ebeveynler çocuklarının kendilerini model aldıklarını akıllarından çıkarmamalı ve tutarlı olmaya özen göstermelidirler.

Psikolog Canan Cantürk