CHP ve Köy Enstitüleri

CHP ve Köy Enstitüleri

Giresun’un Cumhuriyet tarihinde ki onuru,gururu ve yüz akı olan Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in de büyük emekler vererek yeşerttiği Köy Enstitüleri ile ilgili olarak Giresun basınında dişe tırnağa dokunur bir yazının da yayınlanmadığının altını önemle çizmek gerek.

Geçtiğimiz hafta Türkiye’nin en önemli Devrim Projelerinden birinin hayata geçirildiği Köy Enstitülerinin kuruluşunun 74. kapatılışının ise 67. yılıydı.

Yazar Sebahattin Eyüboğlu Köy Enstitüleri hakkında görüşünü belirtirken, Köy Enstitülerinin bir kardeşi olan Toprak Tarım Reformunun bir devrim ışığı ile doğup, yobazların paslı balyozları ile yıkılıp harap edildiğini ifade eder.

Türkiye’nin yakın tarihinde önemli bir yer tutan, mezun ettiği yüzlerce eğitimci ordusuyla tüm Anadolu’yu aydınlatan, toprağına hayat veren Köy Enstitüleri hakkında bu güne kadar yazıla gelenlerin yüzlerce ciltlik bir eser meydana getireceği muhakkaktır.

Giresun’un Cumhuriyet tarihinde ki onuru, gururu ve yüz akı olan Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in de büyük emekler vererek yeşerttiği Köy Enstitüleri ile ilgili olarak Giresun basınında dişe tırnağa dokunur bir yazının da yayınlanmadığının altını önemle çizmek gerek.

Günümüzde hala Topal Osman Ağa’nın vapur istimlerinde Ermenileri nasıl yaktığını anlatan ve bununla gururlanan Giresunlu hemşerilerimiz utanmış sıkılmış olacaklar ki Hasan Ali Yücel gibi Unesco’nun dahi 2000 yılında adını anma yılı olarak kutladığı bu büyük eğitimciye ayıracak hiç ama hiç zamanları kalmamış görünüyor.

Köy Enstitülerinin kapatılmasında ki en önemli nedenin buna bağlı olarak yapılacak olan Toprak Reformu gösterilir. Zira Toprak Reformu yapılırsa bunu hayata geçirecek kesim bu enstitülerden yetişen gençler olacaktı. Orta Çağ’dan kalan bu köle zihniyetinin, 600 yıllık Osmanlı Hanedanlığının Türk toplumuna uyguladığı biat döneminin ancak bu şekilde ortadan kalkacağı biliniyordu.

Hasan Ali Yücel’in Milli Eğitim Bakanlığı sırasında 3803 sayılı Köy Enstitüleri kanunu 17 Nisan 1940’ da kabul edilerek yeni bir Türkiye yaratma hedeflenmiş, eğitim ve öğretim arasında sıkı bir bağ kurularak her ikisinin de beraberce yürütülmesi, ayrıca Köy Enstitülerinde okuyacak olan gençlerin de köy çocukları arasından seçilmeleri karara bağlanmıştır.

Köy Enstitülerinin babası sayılan İsmail Hakkı Tonguç 1935 ile 1946 yılları arasında bilginin işe yaraması için uygulamalı eğitimin yapılmasını, bilinen aydınların kültürlerinden farklı olarak köy çocuklarının sadece masa başı aydını değil, uygulayıcı ve çağdaş kültürle yetişmelerini ister. Ona göre halka güvenilmedikçe ve onlarla dost ilişkileri kurulmadıkça başarılı olmak imkansızdır. Çünkü o bilmektedir ki, halk kendi kendini yönetmezse feodal soygun düzeni de günümüzde ki gibi sürüp gidecektir.

Gerçekten de Köy Enstitüleri kurulduğu 1940 ile 1946 yılları arasında yeryüzünde eşi ve   benzerine rastlanmamış bir imece ve güç birliğiyle 15 bin dönüm toprak işlemiş (Toki henüz rantsal girişimde bulunmamış), 750 bin fidan dikmiş (AKP zamanında İtalya’dan gelenler gibi kurumamış, hepsi nasıl olmuşsa yeşermiş, göğe ermiş), 1200 dönüm bağ oluşturmuş (henüz ötv, kadv akşamcının sırtına yüklenmemiş), öğrenim için 150 büyük yapı, 60 atölye, 210 öğretmen evi, 20 uygulama okulu 36 tahıl ambarı (memlekette henüz buğday ekilirken, henüz saman ithal edilmemiş) ve depo, 12 elektrik santrali, 16 su deposu, 12 tarım silosu, 3 balık çiftliği, 100 kilometre yol ve de değişik uzunlukta kanalizasyon sistemi yapılmasına öncülük etmiştir.

Feodal toprak ağalarının aydınlanmaya karşı düşmanca davranmalarının tek sebebi, egemen oldukları sistemi sürdürebilmek için ellerinde bulunan sermaye olarak kullandıkları toprağın köylüye dağıtılmasını önlemek, ve böylece ortakçılık ve yarıcılık sisteminin devamını sağlamaktı.

Birkaç yıl içinde Köy Enstitülerinden mezun olan ve Anadolu’nun dört bir yanında çorak topraklı köylerde ki yeşil alanların ve tarımın atağa kalkması toprak ağalarını yavaş yavaş endişe içine salmıştı.

Atatürk’ün hasta yatağından kaleme aldığı Toprak Reformu Yasasını meclis kürsüsünden okuyan Celal Bayar, bu yasanın ilerideki günlerde ülkede çok şey değiştireceğinin de farkına varmıştı. Atatürk’ün hastalığı nedeniyle sahipsiz kalan CHP tamamen İsmet İnönü ’ün insiyatifi ile seçilen vekillerin elinde oyuncak haline gelmişti.

Köy Enstitüleri ve onun bir tamamlayıcısı olan Toprak ve Tarım Reformu Yasasını 8 Haziran 1948’de kurulan 2. Hasan Saka hükümeti görüşmeye açtı. Ama ne yazık ki bu hükümette yer alan CHP’li Tarım Bakanı Cavit Oral ise bir toprak ağasıydı. Peki nasıl olacaktı da bu Toprak Reformu yasası meclisten geçecekti?

CHP’nin altı oku altında Halkçılık ilkesi de dahil diğer parti hedeflerini yükselterek Anadolu’yu aydınlatmak için kurulan bu parti nasıl oluyordu da bir toprak ağasını tarım bakanı sıfatıyla görevlendiriyordu?

İş artık tamamen siyasi hesaplaşmaya gelmiş, tek partili dönemin yumuşak karnı günden güne şişmeye başlamıştı. İsmet İnönü 1946 seçimlerinden önce son bir kez daha şansını denemeye karar vererek, genç Cumhuriyeti kısa zamanda uygar ve refah toplumu yapacak iki devrim projesinden ilki olan Köy Enstitülerini kapatmak için harekete geçti.

İnönü ilk olarak Hasan Ali Yücel’i Milli Eğitim Bakanlığından azlederek yerine Reşat Şemsettin Sirer’i atayarak, bu günkü deyimle F tipi örgütlenmenin ilk protipini hayata geçirdi. Bununla da yeterli kalmayıp İsmail Hakkı Tonguç’u Fizana vali ederek uzaklaştırdı. Tonguç bundan sonra Köy Enstitülerinden yetişen gençlerin başarısına ortak olmak yerine basit bir resim öğretmeni olarak gözünden akan yaşlarla ağlaya ağlaya gitti.

Başbakan Şemsettin Güraltay, TBMM Başkanı Kazım Karabekir, Fikri Düşünsel ve Kemal Cemal ekibi elbirliği ile Köy Enstitülerinin eğitimine 1947-1948 öğretim yılında ruhuna Fatiha okunarak son verildi.

Yıllar sonra ise aynı İnönü Köy Enstitüleri ile yapmış olduğu uygulamalarla günah çıkarırken; “Ben köy Enstitüsü fikrine inanmışımdır. Ama ben politikacıyım, uygulayıcıyım. Benim gücüm parti meclisinden gelmekte iken bu gücümü kaybetmiştim. Artık Köy Enstitülerini eski gücüyle, eski ruhuyla devam ettirmek olanakları elimden çıkıp gitmişti” demektedir.

Böylelikle Türkiye’nin yakın tarihinde birçok ilklere imza atan, Anadolu’nun her köşesinde bir ışık yakmayı hedefleyen belki de Cumhuriyetin en büyük Devrim Projesi rafa kalkarken, bu meşaleyi yakan ve siyaset uğruna feda eden CHP’nin o günden beri niçin iktidar olmadığının en büyük kanıtı da bu olsa gerek.

Aradan bunca zaman geçse de onlarca Köy Enstitüleri içinden Hasanoğlan ve Zamantı Çay’ı kenarında yer alan Pazarören Köy Enstitüsü diğerlerinden farklıdır. Hasanoğlan hemen yokuşun başında ki tohum saçan köylü heykeliyle, Pazarören Köy Enstitüsü ise okul kapısında yazan hafızalara kazınmış iki dize ile anımsanır;

“Bozkırı baştan başa yeşille öreceğiz,Tanrının geç kaldığı işi biz göreceğiz”

Önemli Not;

19 Nisan 2014 tarihli Hürriyet Gazetesinin 26. sayfasında yayınlanan bir haber oldukça ilgi çekicidir. Haberde aynen şöyle denilmekte “ İnönü Vakfının geleneksel toplantılarından biri daha bugün saat 14.00 de yapılacak. İzmir İktisat Kongresi adlı toplantıda “ülke adına yararlı işler yapmış olan isimlerden Kazım Karabekir, Mahmut Esat Bozkurt, Mereşal Fevzi Çakmak, ve Hasan Ali Yücel’in çocukları, torunları ve yakınları konuşacak.

Bu haberin yorumunu yazıyı siz değerli hemşehrilerime bırakıyorum.

Ne diyelim biz bu davanın çoktan bittiğini sanırdık, demek ki işe torunlar da el  atmış, yolları açık, ömürleri uzun, gazaları mübarek ola.

saban_kutlu_1963@hotmail.com